Đã là những ngày cuối của năm, không khí càng thêm chộn rộn khi ở khắp các làng Bahnar ở Kông Chro, bà con đang sống những ngày đặc biệt của mùa đặc biệt trong năm: mùa tăng amăng (đóng cửa kho lúa).

Sau một năm làm việc vất vả, khi thóc lúa đã đầy kho, người Bahnar tổ chức đóng cửa kho và nghỉ ngơi. Họ bắt đầu những ngày say sưa kéo dài suốt cả tháng. Họ say tràn từ làng này qua làng khác, ngày này qua ngày khác trong suốt tháng tăng amăng.

Ngày sum họp

Hôm nay, nhà Đinh Ơl-làng Hle Hlang, xã Yang Trung tổ chức tăng amăng. Vụ mùa này nhà ông chỉ thu được 30 bao lúa (khoảng một tấn rưỡi-P.V). Ông nói, nếu không bị đợt lũ vừa rồi phá lúa, có khi thu được gấp đôi, ít nhất cũng được 50 bao. Dẫu vậy, người đàn ông Bahnar đen bóng, rắn rỏi này vẫn rất lạc quan: “Thu chừng đó cũng đủ gạo ăn cho cả hai năm, không phải lo gì cả. Lúa về đầy kho rồi, hôm nay nhà mình đóng cửa kho”. Trải qua một vụ mùa thất bát nên nhà Đinh Ơl tăng amăng cũng thật giản dị, chỉ làm một con gà và một chú heo nhỏ chừng 15 kg, nhưng những lễ thức vẫn được ông tiến hành đầy đủ, trang trọng.  
 

Uống rượu mừng tăng amăng ở nhà Đinh Ơl-làng Hla Hlang. Ảnh: H.N

Cẩn thận đặt chiếc đầu heo trong góc nhà sàn, chủ nhà Đinh Ơl khấn to một tràng dài bằng tiếng mẹ đẻ. Quay qua góc khác của ngôi nhà, nơi đặt một ghè rượu to, phía trên là lòng và mề gà đặt trong một tấm đựng đan bằng tre, ông tiếp tục khấn. Mọi người im phắc theo dõi Đinh Ơl. Già làng Đinh Trây giải thích những nghi thức của chủ nhà: “Tăng amăng cũng là thời điểm đánh dấu kết thúc một năm. Đầu heo để cúng Yàng, còn gà để cúng cha mẹ, ông bà. Chủ nhà tăng amăng thông báo với Yàng năm nay làm ăn không tốt do lũ lụt, xin Yàng phù hộ cho gia chủ sang năm mới làm ăn tốt hơn, nhiều thóc lúa hơn; vợ chồng, con cái khỏe mạnh, vui vẻ, đoàn kết”.

Sau nghi thức với thần linh, người sống bắt đầu cuộc rượu. Bốn ghè rượu to được dựng ở bốn góc cột nhà sàn. Những chiếc cần rượu gác trên dàn bếp lên nước vàng bóng cũng được lấy xuống. Mồi rượu chỉ là thịt heo luộc, canh đu đủ và cơm gạo rẫy. Chủ nhà thưởng thức những cang rượu đầu tiên, tới con cái rồi mới tới họ hàng thân thiết và người làng. Đinh Ơl cho hay: “Tăng amăng của người Bahnar gần giống Tết cổ truyền của người Kinh, đó còn là ngày sum họp. Mọi người gác lại chuyện nương rẫy, nghỉ ngơi trong những ngày tăng amăng cùng với gia đình. Con cái ở đã ở riêng, những ngày này cũng sẽ trở về sum họp với cha mẹ”.

Mùa say…

Lễ tăng amăng kéo dài trong một ngày, từ chiều hôm nay đến chiều hôm sau, nhưng để tỉnh hẳn rượu thì phải mất mấy ngày. Có khi chưa tỉnh cuộc rượu này đã tiếp tục say ở một cuộc rượu trong một tăng amăng khác. Chủ nhà Đinh Ơl sau vài cang rượu đầu càng phấn khích trong ngày vui nhất trong năm: “Có thấy cái đầu heo cúng Yàng kia không, phải cúng hết một đêm, sáng hôm sau khi tất cả mọi người đã say, đầu heo sẽ được mang ra nấu cháo ăn, ăn rồi tiếp tục uống rượu đến chiều tối. Xong nhà mình, chiều mai lại uống rượu tăng amăng nhà già làng…”.
 

Ảnh: H.N

Những ngày cuối cùng của mùa tăng amăng, những gia đình chưa tổ chức đóng cửa kho không nhiều. Nhưng càng về cuối, ngày vui càng dài. Mới ngày hôm trước, nhà già Hyim-làng T’Nang tổ chức tăng amăng to chưa từng thấy. Con heo đo được 8 gang tay, ước chừng cả tạ được ngả thịt. Hàng chục ghè rượu mở ra thết đãi đám con cháu, họ hàng kéo về đầy chật ngôi nhà sàn rộng rãi. Già Hyim vui lắm, ông nói đây mới là Tết thực sự, là những ngày vui thực sự của người Bahnar.

Còn già làng Đinh Trây “thú nhận” rằng, cả tháng nay ông không có ngày tỉnh. “Mùa tăng amăng kéo dài suốt tháng, bắt đầu từ tháng 10 âm lịch đến giờ, cứ hễ nhà nào thu hoạch xong sớm thì đóng cửa kho sớm. Tăng amăng là mùa vui nhất trong năm, nó đánh dấu sự no đủ, sự kết thúc để bắt đầu nên ai cũng vui cả”-già Trây nói. Người ta cũng tránh nói đến chuyện không vui trong những ngày này. Bên cuộc rượu, thanh niên có những chuyện riêng tư không muốn người già nghe thấy. Và những người Bahnar đã sống qua những mùa tăng amăng nhiều gấp đôi số tuổi của đám trẻ, cũng có những câu chuyện của riêng họ.

Mặc trời chiều buốt lạnh, mặc gió đông rú rít ù ù ngoài vách nhà, không khí tăng amăng ngày càng “nóng” dưới nóc nhà Đinh Ơl. Tiếc nuối, chúng tôi buộc phải ra về vì đường xa. Già làng tiễn chúng tôi ra tận cây mít trước nhà sàn, ân cần mời mọc: “Ngày mai nhà mình mới tăng amăng, sẽ làm con heo to cả tạ, mở 20 ghè rượu, tới chơi nhé…”.