Cuối năm là khoảng thời gian tất bật của cán bộ, công chức-viên chức (CBCCVC) ở các cơ quan, đơn vị của Nhà nước chạy nước rút để hoàn thành nhiệm vụ chuyên môn, đồng thời phải hoàn thành những báo cáo, thống kê, tổng kết v.v… Bên cạnh đó, một nhiệm vụ không kém phần quan trọng là CBCCVC phải tự đánh giá, nhận xét bản thân qua một năm công tác. Việc đánh giá cán bộ viên chức sau một năm được tiến hành vào thời gian cuối năm và theo trình tự nhất định. Mục đích đánh giá công chức để làm rõ năng lực, trình độ, kết quả công tác, phẩm chất đạo đức làm căn cứ để bố trí, sử dụng, bổ nhiệm, đề bạt, đào tạo bồi dưỡng và thực hiện chính sách đối với công chức. Trên cơ sở đó có 3 mức xếp loại CBCCVC: Hoàn thành xuất sắc chức trách nhiệm vụ, hoàn thành chức trách nhiệm vụ, chưa hoàn thành chức trách nhiệm vụ và th ông báo ý kiến đến từng CBCCVC. Thực chất của công việc này là cá nhân tự phê bình, kiểm điểm; đồng thời phê bình, góp ý đồng nghiệp về các mặt trong hoạt động thực thi công vụ.

Tự phê bình là cá nhân tự đánh giá những mặt mạnh, mặt yếu của bản thân. Phê bình là việc tham gia góp ý kiến, vạch rõ ưu điểm, khuyết điểm của người khác. Mục đích cuối cùng của tự phê bình và phê bình, theo Hồ Chủ Tịch, “cốt để phát huy ưu điểm, sửa chữa khuyết điểm, để tư tưởng và hành động đúng hơn” và “cốt để giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ… cốt để đoàn kết và thống nhất nội bộ”. Trong sinh hoạt thực tiễn, con người không phải là thần thánh, ai cũng có ưu, có khuyết, có cái hay, cái dỡ, không ai tránh khỏi khuyết điểm, hơn nữa có làm việc mới có khuyết điểm. Điều quan trọng là phải mạnh dạn công khai tự phê bình, dám nhìn nhận cái sai, cái dốt, cái kém của mình. Khi được người khác phê bình phải vui vẻ tiếp thu với thái độ thực sự cầu thị chứ không phải chỉ nhận lỗi qua loa hoặc tìm cách bao biện cho khuyết điểm của mình, đổ lỗi người khác hoặc tìm cách hạ bệ người khác nếu có cơ hội. Khi phê bình người khác phải thật sự khách quan, công tâm, xây dựng và đúng mực, chứ không phải “yêu nên tốt, ghét nên xấu’, "chuyện bé xé ra to”. Phê bình không chỉ dừng lại ở việc vạch ra khuyết điểm mà còn phải đưa ra biện pháp khắc phục, sửa chữa để giúp nhau cùng tiến bộ. Đó chính là thái độ văn hóa trong tự phê bình và phê bình mà vào mỗi dịp cuối năm, mỗi CBCCVC đều nên thể hiện.

Nếu nói cán bộ là một trong những khâu quan trọng quyết định thành công hay thất bại của công tác, thì đánh giá là khâu rất quan trọng trong việc sử dụng cán bộ. Đánh giá cán bộ chính xác là cơ sở cho việc bố trí, bổ nhiệm, đề bạt cán bộ. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy, mỗi lần xem xét lại nhân lực, một mặt thì tìm thấy những nhân tài mới, mặt khác sẽ tìm ra những cán bộ thiếu năng lực và tư cách...

Do đó, để đổi mới công tác đánh giá cán bộ viên chức cuối năm , Bộ Chính trị đã ra Quyết định số 286-QĐ/TW (ngày 8-2-2010) về việc ban hành Quy chế đánh giá cán bộ, công chức thay thế Quyết định số 50-QĐ/TW, ngày 3-5-1999 của Bộ Chính trị (khóa VIII). Theo Quy chế này, việc đánh giá cán bộ, công chức gồm 3 nội dung: Mức độ thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao; Về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; Chiều hướng và triển vọng phát triển.

Căn cứ để đánh giá là: Nghĩa vụ của cán bộ, công chức theo quy định của Luật cán bộ, công chức; Chức trách, nhiệm vụ của cán bộ; Tiêu chí đánh giá đối với từng chức danh cán bộ; Môi trường và điều kiện cán bộ thực hiện trong thời gian đánh giá.

Thời hạn đánh giá được thực hiện theo: Định kỳ hàng năm; Trước khi hết nhiệm kỳ (ở các tổ chức hoạt động theo nhiệm kỳ); Trước khi quy hoạch, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, giới thiệu ứng cử; điều động, luân chuyển; khen thưởng, kỷ luật.

Căn cứ vào kết quả đánh giá, phân loại cán bộ theo 1 trong 4 mức sau: Hoàn thành xuất sắc chức trách, nhiệm vụ; Hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ; Hoàn thành chức trách, nhiệm vụ; Chưa hoàn thành chức trách, nhiệm vụ.

Kết quả nhận xét, đánh giá của cấp ủy, tổ chức đảng cùng cấp đồng thời được sử dụng làm kết quả đánh giá chính của chính quyền đối với cán bộ, công chức đó và được sử dụng cho việc bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử trong thời hạn không quá 6 tháng kể từ ngày đánh giá; nếu trong thời hạn này có phát sinh những tình tiết mới thì kiểm điểm, đánh giá bổ sung.

Về quyền bảo lưu ý kiến và giải quyết khiếu nại về đánh giá cán bộ trong quá trình thực hiện, Quy chế nêu rõ: Cán bộ, công chức có quyền trình bày ý kiến, bảo lưu và báo cáo lên cấp trên trực tiếp những vấn đề không tán thành về nhận xét, đánh giá đối với bản thân mình nhưng phải chấp hành kết luận nhận xét, đánh giá của cấp có thẩm quyền. Khi có khiếu nại về đánh giá cán bộ thì cấp có thẩm quyền có trách nhiệm xem xét, kết luận và thông báo (bằng văn bản) đến người khiếu nại.

Công tác đánh giá cán bộ hàng năm thực sự có ý nghĩa khi được thực hiện khách quan, công tâm, đánh giá đúng thực chất năng lực chuyên môn, đạo đức cách mạng của từng cán bộ, tránh nặng về ý chí, chủ quan và cảm tính .