Kinh tế hợp tác mà nòng cốt là hợp tác xã (HTX) được xác định là một thành phần kinh tế quan trọng. Tuy nhiên, hoạt động của HTX trên địa bàn tỉnh thời gian qua chưa đạt hiệu quả như mong đợi và số lượng HTX giảm dần. Về vấn đề này, P.V Báo Gia Lai đã gặp ông Nguyễn Văn Tiếp-Phó Chủ tịch Thường trực Liên minh HTX tỉnh, và được ông cho biết:

Tính đến thời điểm này, toàn tỉnh còn 124 HTX, giảm 37 HTX so với trước đây. Nguyên nhân là do HTX hoạt động kém hiệu quả, nhiều HTX ngưng hoạt động kéo dài, đội ngũ quản lý HTX còn nặng tư tưởng trông chờ sự hỗ trợ của Nhà nước, đặc biệt có trường hợp HTX được thành lập cho lấy có, mang tính phong trào là chính hay nói thẳng là có phần của bệnh thành tích.
 

Hợp tác xã Công-nông nghiệp Đak Kơ Ning (huyện Kông Chro). Ảnh: Phương Linh

Thời gian tới, số HTX đang tồn tại sẽ phải chuyển đổi hình thức hoạt động hoặc giải thể nên số lượng HTX sẽ còn tiếp tục giảm. Những HTX thành lập mới cũng phải đảm bảo các tiêu chí quy định. Hai hình thức này diễn ra giúp HTX bắt nhịp xu thế phát triển chung, nhất là phù hợp với Luật HTX năm 2012.

Theo Luật HTX 2012 thì nhiều HTX hiện tại chưa đảm bảo tiêu chí. Luật HTX 2012 quy định hoạt động của HTX chỉ có 2 hình thức là dịch vụ và tạo việc làm. Trong khi đó tại điểm a, b, c khoản 2 Điều 5 Nghị định 193/2013/NĐ-CP của Chính phủ chỉ định tỷ lệ cung ứng sản phảm, dịch vụ, việc làm cho khách hàng không phải là thành viên HTX không quá 32% tổng giá trị cung ứng sản phẩm, dịch vụ của HTX đối với lĩnh vực nông-lâm-ngư-diêm nghiệp nên bắt buộc HTX phải cung cấp cho thành viên của mình đạt 68% trở lên. Lĩnh vực phi nông nghiệp không vượt quá 50% bắt buộc HTX phải cung cấp cho thành viên của mình đạt 50% trở lên. Đối với tạo việc làm, tiền công trả cho khách hàng không phải là thành viên HTX không vượt quá 30% tổng tiền lương của HTX. Điều đó đồng nghĩa với việc HTX cung cấp quỹ lương cho thành viên của mình  đạt 70% trở lên.

Theo quy định trên thì quy mô, hình thức các HTX hiện nay rất khó tồn tại, song khó nhất là HTX xây dựng. Bởi lẽ, xét ở hình thức cung ứng dịch vụ chỉ cung ứng bên ngoài tối đa 50%, nếu vượt thì phạm luật, còn cung ứng nội bộ HTX thì nhu cầu đã đủ là vấn đề nan giải thứ nhất. Còn theo hình thức tạo việc làm thì tiền công trả bên ngoài không quá 30%. Vì vậy bắt buộc các HTX xây dựng phải có đội ngũ thành viên có tay nghề tham gia công việc xây dựng của HTX là 70%, thậm chí là 100% và còn nhiều điểm điều chỉnh khác từ Luật HTX năm 2012, trong khi đó con người tại các HTX xây dựng bình quân chỉ có 18 người. Đối chiếu thực tế của HTX với luật đã thấy có nhiều bất cập. Biết vậy nhưng luật đã định nên phải thực hiện và bản thân HTX không đáp ứng yêu cầu pháp lý đề ra phải chuyển đổi cho phù hợp, không chuyển đổi thì giải thể. Vì vậy, theo Luật HTX 2012, các HTX chỉ còn con đường duy nhất là không ngừng phát triển thành viên HTX và đây chính là mục đích cuối cùng để HTX tồn tại.