Cải cách việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân với cán bộ công chức trong bộ máy hành chính nhà nước và tổ chức của bộ máy hành chính là một trong năm vấn đề cơ bản trong cải cách thể chế hành chính của nhà nước ta.

Chính sách an sinh xã hội là nhằm đảm bảo sự ổn định của xã hội, đời sống cho nhân dân. Do vậy, khiếu nại tố cáo trong lĩnh vực BHXH phần lớn rất nhạy cảm và phức tạp vì có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của đối tượng, liên quan đến nhiều ngành, nhiều cấp trong quá trình giải quyết.

Tại chương IX, Luật BHXH có 3 điều quy định rõ việc giải quyết khiếu nại, tố cáo về BHXH. Nghị định 152/NĐ-CP (ngày 25/10/2006) và Quyết định số 3591/QĐ-BHXH (ngày 27/12/2006) quy định công tác giải quyết khiếu nại, tô cáo của tổ chức BHXH Việt Nam phù hợp với Luật Khiếu nại, tố cáo và Luật BHXH.

Quy định đã rõ, tuy nhiên trong thực tế việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo còn một số vướng mắc như sau:

- Điểm a, Khoản 1 Nghị định 152/NĐ-CP quy định thẩm quyền giải quyết khiếu nại về BHXH: Người sử dụng lao động, thủ trưởng tổ chức BHXH các cấp có trách nhiệm giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định, hành vi về BHXH của mình bị khiếu nại. Thực tế các nội dung đơn khiếu nại đều là những trường hợp hưởng trợ cấp BHXH trước ngày 01/01/1995, do Sở Lao động - Thương binh và Xã hội giải quyết. Do đó, thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu, lẽ ra là do Sở Lao động - Thương binh và Xã hội giải quyết. Tuy nhiên, hiện nay hồ sơ hưởng các chế độ BHXH đang được lưu trữ tại cơ quan BHXH. Không để đơn thư khiếu nại của đối tượng đi lại lòng vòng nhiều nơi, thời gian qua BHXH tỉnh đã thực hiện việc giải quyết khiếu nại lần đầu cho công dân. Khiếu nại lần đầu được giải quyết bằng văn bản, dưới dạng công văn, điều nay chưa phù hợp với các quy định của Luật Khiếu nại, tố cáo và Luật BHXH.

- Các quy định trong Luật Khiếu nại, tố cáo và các văn bản hướng dẫn dưới Luật BHXH đã có nhiều sửa đổi, bổ sung. Ví dụ như Thông tư số 01/2009/TT-TTCP (ngày 15/12/2009) về quy trình giải quyết tố cáo của của Thanh tra Chính phủ đã quy định cụ thể quy trình giải quyết đơn tố cáo. Trong khi đó, Quyết định số 3591/QĐ-BHXH quy định công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của BHXH Việt Nam chưa được điều chỉnh kịp thời cho phù hợp với các quy định chung. Do vậy, người làm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình vận dụng.

Từ thực tế và căn cứ các quy định hiện hành, để giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo đúng quy đinh, cần lưu ý các điểm sau:

- Tuân thủ đúng các quy trình, thủ tục giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo. Việc giải quyết đơn khiếu nại bắt buộc phải ban hành “Quyết định” không trả lời đối tượng bằng văn bản dưới dạng công văn nhiều lần. Việc ra Quyết định giải quyết khiếu nại chứng tỏ cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại nói chung và cơ quan BHXH nói riêng đã làm hết trách nhiệm, quyền hạn của mình và khi công dân còn khiếu nại thì có thể tiếp tục khởi kiện tại Tòa án.

- Trước khi giải quyết khiếu nại, Giám đốc BHXH tỉnh phải gặp, đối thoại trực tiếp với người khiếu nại, người bị khiếu nại để làm rõ nội dung khiếu nại, yêu cầu của người khiếu nại và hướng giải quyết khiếu nại, có thể gửi văn bản xin ý kiến chỉ đạo của BHXH Việt Nam.

- Khiếu nại, tố cáo về thực hiện chế độ BHXH, thời gian trước ngày 01/01/1995 chỉ được xem xét giải quyết khi người khiếu nại, người tố cáo, người bị tố cáo cung cấp đủ hồ sơ, tài liệu cần thiết theo yêu cầu của tổ chức BHXH. - Cần phân biệt giữa khiếu nại chung và khiếu nại về BHXH:

+ Khiếu nại chung: Thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại chung thực hiện theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo. Trong trường hợp người khiếu nại không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu thì có quyền khiếu nại đến người có thẩm quyền khiếu nại lần hai, hoặc khởi kiện vụ án tại Tòa án.

+ Khiếu nại về BHXH: Là khiếu nại quyết định, hành vi của người sử dụng lao động, tổ chức BHXH khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó vi phạm pháp luật về BHXH, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại về BHXH thực hiện theo Luật BHXH. Trong trường hợp người khiếu nại không đồng ý với Quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu, Quyết định giải quyết khiếu nại của cơ quan quản lý nhà nước về lao động cấp tỉnh, Quyết định giải quyết khiếu nại của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam hoặc quá thời hạn quy định mà khiếu nại không được giải quyết thì có quyền khởi kiện vụ án tại Tòa án theo quy định của Pháp luật.

- Kết hợp làm tốt công tác tiếp dân với giải quyết khiếu nại, tố cáo sẽ hạn chế rất nhiều đơn thư khiếu nại, tố cáo trên địa bàn.