Khẳng định những thành tựu to lớn trong công cuộc chinh phục thiên nhiên Đồng Tháp Mười trù phú, hội thảo “Tổng kết 30 năm khai thác Đồng Tháp Mười” vừa được UBND tỉnh Đồng Tháp tổ chức cũng nhằm rút kinh nghiệm tìm hướng phát triển vùng đất này trong thời gian tới.

Cánh đồng hoang thành cánh đồng lúa trù phú

Chủ trương đúng đắn của Đảng và sự dũng cảm, hăng say lao động của người dân vùng Đồng Tháp Mười đã tạo ra bộ mặt mới trên vùng đất hoang sơ. Ảnh: Festival lúa gạo 2010.

Năm 1980, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt đã triệu tập cán bộ lãnh đạo 3 tỉnh Đồng Tháp, Long An và Tiền Giang để chỉ đạo khai thác Đồng Tháp Mười. Ông Lê Minh Hoan, Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp nhấn mạnh, đây là một chủ trương đúng đắn và ý Đảng đã gặp lòng dân.

Nói về vai trò của người dân trong công cuộc khai thác vùng Đồng Tháp Mười, ông Nguyễn Đắc Hiền, nguyên Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Đồng Tháp cho rằng nông dân vùng Đồng Tháp Mười đã tin Đảng, đi theo Đảng, chịu đựng thiếu thốn, khó khăn, gian khổ để biến “cánh đồng hoang” thành “cánh đồng lúa”, biến những vùng hoang vu thành những làng trù phú.

Người nông dân đã rất sáng tạo trong công tác ém phèn, sạ chai, sạ ngầm, trồng hoa màu (dưa, đậu), nuôi  tôm vùng nước ngập trên ruộng lúa, nuôi cá lóc hầm, cải tiến công cụ sản xuất v.v..

Còn TS Dương Nghĩa Quốc, Giám đốc Sở NN- PTNT Đồng Tháp cho rằng, phát triển thủy lợi là một trong những khâu đột phá để chinh phục Đồng Tháp Mười. Chỉ tính từ năm 1976 đến 1990, tỉnh đã thực hiện 131 kênh tạo nguồn dài trên 852km. Ngoài ra, người dân góp 60 tỷ đồng làm bờ bao, đào kênh nội đồng…

Năng suất lúa đã tăng từ 1,5 tấn/ha vào năm 1976 đến gần 7 tấn/ha vụ đông – xuân hiện nay. Ông Nguyễn Thanh Phong, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp cho biết, sản lượng lúa ở tỉnh đã từ 260.000 tấn vào năm 1975 lên 2,8 triệu tấn hiện nay.

Có thể nói, sau 30 năm “tiến công vào Đồng Tháp Mười” đã tạo ra bộ mặt mới trên vùng đất hoang hóa. Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp Lê Minh Hoan khẳng định, việc chinh phục thành công Đồng Tháp Mười đã giúp tỉnh và Trung ương giải quyết được bài toán thiếu lương thực, không những góp phần đảm bảo an ninh lương thực cho tỉnh, cho cả nước mà còn có lượng lúa hàng hóa lớn để xuất khẩu.

Quá trình này cũng đã làm biến đổi trình độ, tư duy, tập quán của người dân trong vùng, trình độ dân trí được nâng lên, tiếp thu và ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất đời sống. Từ đó, xóa được đói, giảm được nghèo cho người dân trong vùng.

Hướng tới phát triển hài hòa, bền vững

GS-TS Võ Tòng Xuân, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học An Giang cho rằng vẫn còn không ít hộ nông dân Đồng Tháp khó khăn, do đó cần có cái nhìn chính xác hơn về Đồng Tháp Mười để tìm cách phát triển hiệu quả trong thời gian tới.

Nhiều ý kiến đặt vấn đề Đồng Tháp Mười sẽ đi lên bằng mô hình nào trong thời gian tới? Bên cạnh đó, cần nghiên cứu mùa vụ sản xuất phù hợp trong điều kiện thiếu nước ngọt và nguy cơ biến đổi khí hậu, nước biển dâng.

Nông nghiệp ở Đồng Tháp Mười vẫn chưa đi vào chiều sâu và còn manh mún, việc hướng tới những trang trại lớn để thu hút các nhà đầu tư nhằm gia tăng giá trị sản phẩm nông nghiệp, cơ giới hóa, điện khí hóa nông thôn vẫn còn giới hạn.

Ông Nguyễn Xuân Thắng, Tổng Thư ký Liên hiệp Các hội UNESCO thế giới, Chủ tịch Liên hiệp Các hội UNESCO Việt Nam khẳng định việc phát triển Đồng Tháp Mười hài hòa và bền vững đang là vấn đề bức bách đặt ra. Việc khai thác những tiềm năng của vùng phải đảm bảo tôn trọng những giá trị đa dạng vốn có, từ môi trường sinh thái đến phong tục văn hóa, tín ngưỡng, lối sống mang sắc thái đặc biệt của nhân dân nơi đây.

Một ví dụ được nhiều nhà khoa học đồng tình là Vườn quốc gia Tràm Chim. Đây là một Vườn quốc gia được cả thế giới phải mơ ước bởi sự đa dạng sinh học và được ví như Đồng Tháp Mười thu nhỏ nhưng quá trình giữ gìn và phát triển chưa như ý muốn.

GS Võ Tòng Xuân gợi ý, để khai thác vùng này cần phải có kế hoạch khoanh vùng, giữ lại giá trị thiên nhiên để làm điểm tựa duy trì đa dạng sinh học. Du lịch nông nghiệp trên vùng đất ngập nước cũng là thế mạnh của Đồng Tháp Mười.

Còn PGS-TS Hồ Chín, nguyên Viện trưởng Viện Địa lý tài nguyên TPHCM đề xuất, song hành cùng nông nghiệp nên nghiên cứu quy hoạch phát triển Đồng Tháp Mười về dân cư, đô thị, giao thông, thương mại, thu hút đầu tư… “Phải làm đồng bộ thì đời sống người dân mới cải thiện nhanh”, ông nói.

Theo Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp Lê Minh Hoan sẽ có cái nhìn toàn diện hơn về những thành tựu và hạn chế để rút ra nguyên nhân. Đồng Tháp sẽ phối hợp cùng các tỉnh, các bộ, ngành liên quan, nhà khoa học… thúc đẩy Đồng Tháp Mười phát triển bền vững, phù hợp với tiềm năng, hài hòa giữa kinh tế và bảo tồn sinh thái.