Mỹ đối đầu với Liên Xô bằng cách nỗ lực vượt lên về sức mạnh quân sự nhờ vào tiến bộ về kinh tế và công nghệ. Một nghiên cứu mới của cựu Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert Work và cựu đồng nghiệp tại Bộ Quốc phòng Greg Grant cho rằng Trung Quốc có cả ý chí lẫn năng lực để làm điều tương tự với Mỹ và nếu Washington vẫn muốn duy trì vị thế bá chủ thì cần phải thay đổi kế hoạch, chiến lược.

“Liên Xô chưa từng ngang bằng, đừng nói là vượt qua Mỹ về ưu thế công nghệ”, hai tác giả viết trong một báo cáo do Trung tâm New American Security công bố. “Nhưng điều tương tự chưa chắc đã đúng với Trung Quốc”.

Hai tác giả cho rằng Mỹ có thể trở thành “nạn nhân của một chiến lược vượt trội về công nghệ quân sự có chủ ý, kiên nhẫn và năng động” của Trung Quốc.

Mỹ đã không phải đối đầu với một đối thủ cạnh tranh có GDP lớn hơn 40% GDP của họ trong hơn một thế kỷ. Nhưng hiện này GDP của Trung Quốc bằng 63% GDP của Mỹ và nhiều khả năng nền kinh tế Trung Quốc sẽ vượt Mỹ, trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới trong thập kỷ tới.

“Rất có thể Mỹ không thể cứ chi tiền ra là vượt qua thách thức về công nghệ từ Trung Quốc” như đã làm với Liên Xô, bản báo cáo viết, nhấn mạnh rằng Mỹ cần “đổi mới và cải tiến manh mẽ hơn để vượt lên Trung Quốc”.

Khi còn làm việc cho Bộ Quốc phòng Mỹ, ông Work tham gia dự án “Chiến lược vượt lên lần ba”, một bước đi chiến lược không chỉ khôi phục mà còn duy trì những lợi thế cơ bản của Mỹ trước các cường quốc đối thủ, đặc biệt là Trung Quốc.

Phương pháp tiếp cận này, chưa hề nhận được sự ủng hộ cần thiết dưới thời ông Barack Omaba nắm quyền tổng thống bởi sự e ngại châm ngòi cho một cuộc chạy đua vũ trang hoặc một cuộc chiến tranh lạnh mới.

Trong một cuộc phỏng vấn gần đây, ông Work chỉ trích sự lưỡng lự của chính phủ tiền nhiệm. “Tôi đã cố bơm vào những ý niệm về một sự cấp thiết mà chúng ta không thể trì hoãn thêm nữa. Cứ mỗi ngày chúng ta chờ đợi, chúng ta lại rớt lại phía sau thêm một chút”, ông nói với báo Washington Post.

Một báo cáo gửi quốc hội Mỹ hồi năm ngoái chứa đựng đánh giá về chiến lược quốc phòng của chính quyền Donald Trump cảnh báo các thách thức mới do đối thủ của nước Mỹ tạo ra, kêu gọi sự chú ý về chuyện ưu thế của Mỹ đang xói mòn khi các cường quốc đối thủ như Nga và Trung Quốc đã học để đối đầu với những năng lực tiên tiến của Mỹ, trong khi vẫn phát triển các năng lực tác chiến công nghệ cao trước đây chỉ Mỹ có.

“Nói thẳng ra là, quân đội Mỹ có thể thua trong một cuộc chiến nhà nước-đối đầu-nhà nước”, bản báo cáo từ Ủy ban Chiến lược quốc phòng viết.