Trong các ngày 12, 14 và ngày 16/12/2011 tại thị xã AyunPa, An khê và thành phố Pleiku, Trung tâm giới thiệu việc làm- Sở lao động Thương binh vã Xã hội Gia Lai, Bảo hiểm xã hội tỉnh phối hợp tổ chức Hội nghị sơ kết 3 năm triển khai thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN). Tham dự Hội nghị có đại diện Ngành LĐTB và XH, cơ quan BHXH, Trung tâm giới thiệu việc làm, các cơ sở đào tạo nghề của tỉnh, đại diện các đơn vị tham gia bảo hiểm thất nghiệp trên địa bàn.

Kết quả bước đầu

Sau 3 năm thực hiện, chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đã đi vào cuộc sống, phát huy tích cực trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động (NLĐ), nâng cao trách nhiệm của người sử dụng lao động (SDLĐ), góp phần thực hiện mục tiêu an sinh xã hội. Theo báo cáo qua 3 năm triển khai thực hiện chính sách BHTN số đơn vị SDLĐ và số lao động đã tăng lên hàng năm, năm 2009 có 453 đơn vị với 40.124 người tham gia đến năm 2011 tăng lên 747 đơn vị với 59.663 người tham gia, số tiền thu BHTN ước đạt 45 tỷ đồng tăng gấp 3,14 lần so với năm 2009. Trong đó, doanh nghiệp ngoài quốc doanh năm 2009 có 147 đơn vị với 5.215 lao động thì năm 2011 tăng lên 197 đơn vị với 6.818 lao động. Về chi trả các chế độ BHTN, trong năm 2010 đã thực hiện chi cho 274 người hưởng trợ cấp hàng tháng với số tiền hơn 855 triệu đồng và tính đến hết tháng 11/2011 đã thực hiện chi cho 692 người với số tiền hơn 2 tỷ 384 triệu đồng; in và cấp thẻ BHYT kịp thời cho đối tượng trong thời hạn hưởng trợ cấp thất nghiệp. Công tác chi trả chế độ BHTN được thực hiện từ ngày 01/01/2010, cơ quan BHXH đã phối hợp tốt với Trung tâm giới thiệu việc làm thống nhất thời gian, cách thức trao đổi, tiếp nhận, chuyển giao hồ sơ, chứng từ chi trả trợ cấp thất nghiệp đảm bảo thuận tiện, kịp thời cho đối tượng hưởng và tích cực giải quyết những vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện BHTN. Theo dự báo của ngành BHXH trong thời gian tới số người hưởng BHTN sẽ tiếp tục tăng nhanh do tình hình khó khăn của nền kinh tế.
  Chính sách BHTN đã thực sự “nâng đỡ” cho người lao động khi không may bị mất việc làm do chấm dứt HĐLĐ, HĐLV giúp họ vượt qua khó khăn, ổn định để nhanh chóng trở lại thị trường lao động, góp phần thực hiện mục tiêu an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước

Bộc lộ nhiều hạn chế, vướng mắc

Theo khảo sát, điều tra của Trung tâm giới thiệu việc làm (TTGTVL) hiện tại trên địa bàn tỉnh vẫn còn một số đơn vị, doanh nghiệp chưa tham gia đóng BHTN và chưa triển khai phổ biến chính sách BHTN cho người lao động biết để thực hiện. Một số đơn vị đã tham gia BHTN thì lại không làm tốt công tác hướng dẫn cho người lao động khi chấm dứt HĐLĐ, HĐLV, nên người lao động lúng túng dẫn đến tình trạng chậm đăng ký với TTGTVL, lập hồ sơ và nộp không đúng thời gian quy định. Mặt khác, theo quy định trong thời hạn 7 ngày làm việc kể từ ngày mất việc làm người lao động phải trực tiếp đến TTGTVL để đăng ký; nếu trường hợp người lao động bị ốm đau, thai sản, tai nạn, thiên tai...phải có giấy xác nhận của bệnh viện cấp huyện trở lên thì thời gian trên được kéo dài nhưng không quá 30 ngày kể từ ngày hết hạn đăng ký. Việc quy định thời gian như vậy là cần thiết đảm bảo phản ánh đúng tình trạng thất nghiệp; nhưng thực tế người lao động gặp không ít khó khăn vì sự chậm trễ của đơn vị SDLĐ khi ra quyết định nghỉ việc, chấm dứt HĐLĐ, HĐLV hoặc chậm chốt sổ BHXH cho người lao động với lý do còn nợ tiền đóng BHXH. Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh có đến 90% người lao động thất nghiệp không có nhu cầu học nghề, tìm việc làm mới, do vậy công tác giới thiệu việc làm, đào tạo nghề đạt tỷ lệ thấp.

Những vướng mắc của chính sách, dẫn đến việc tổ chức thực hiện gặp không ít khó khăn đó là: Văn bản hướng dẫn thực hiện chậm, nhiều điểm chưa phù hợp, chưa rõ ràng như việc xác định tổ chức và đối tượng tham gia BHTN, người làm việc trong các đơn vị sự nghiệp công, người đứng đầu doanh nghiệp Nhà nước; độ bao phủ của đối tượng tham gia còn hẹp, chưa công bằng, các đơn vị sử dụng dưới 10 người, hợp động lao động dưới 12 tháng không tham gia BHTN, trong khi đó NLĐ trong các đơn vị dạng này lại có nguy cơ mất việc làm nhiều hơn.
 

Các đại biểu dự Hội nghị

Tại Hội nghị, nhiều đại biểu cũng đã phân tích những vướng mắc của các chế độ BHTN: Với việc quy định một khoản thời gian đóng BHTN dài cùng được hưởng một mức trợ cấp là chưa phù hợp như đóng từ 12 tháng đến 36 tháng cùng được hưởng với mức 3 tháng trợ cấp thất nghiệp. Sự bất hợp lý đó dẫn đến hiện tượng người lao động chỉ đóng 12 tháng để hưởng 3 tháng trợ cấp; như vậy trong vòng dưới 36 tháng có thể thực hiện 2 lần thất nghiệp để hưởng 6 tháng trợ cấp; điều này không chỉ gây thất thoát quỹ BHTN mà còn ảnh hưởng đến thị trường lao động. Đối với mức hổ trợ học nghề như hiện nay còn thấp và thời gian hổ trợ ngắn sẽ không tạo điều kiện để người lao động tìm việc làm mới phù hợp với khả năng và nhu cầu của thị trường. Theo quy định trong thời gian người lao động mất việc làm đến khi hưởng trợ cấp thất nghiệp không được hưởng BHYT sẽ rất khó khăn cho NLĐ không may rủi ro, bệnh tật. Tại Điều 87, Luật BHXH, người đang hưởng trợ cấp thất nghiệp có việc làm hoặc thực hiện nghĩa vụ quân sự được chuyển sang hưởng trợ cấp thất nghiệp một lần bằng gía trị còn lại của trợ cấp thất nghiệp được hưởng; theo quy định này NLĐ hưởng trợ cấp thất nghiệp đã tìm được việc làm thì được chuyển sang hưởng trợ cấp thất nghiệp một lần bằng với giá trị còn lại của trợ cấp thất nghiệp được hưởng là không công bằng với người đang tham gia BHTN.

Giải pháp và kiến nghị

Mục đích của BHTN nhằm thúc đẩy đưa người lao động thất nghiệp sớm có việc làm và thu nhập ổn định cuộc sống, góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Vì vậy, để chính sách BHTN phát huy vai trò thu hút NLĐ và đơn vị SDLĐ tham gia đề nghị các cơ quan thẩm quyền cần sớm nghiên cứu sửa đổi, bổ sung khắc phục những hạn chế vướng mắc nêu trên. Đồng thời tập trung vào những giải pháp sau đây:

Một là, tăng cường tuyên truyền chính sách BHTN đến với tất cả các đơn vị SDLĐ và NLĐ thông qua các kênh thông tin nhằm nâng cao nhận thức của mọi người về trách nhiệm và quyền lợi khi tham gia BHTN, các chế độ BHTN như trợ cấp hàng tháng, hỗ trợ học nghề, tư vấn giới thiệu việc làm, BHYT...

Hai là, đẩy mạnh sự phối hợp giữa các ngành liên quan trong việc triển khai thực hiện chính sách BHTN, nhất là sự phối hợp thường xuyên và chặt chẽ giữa ngành Lao động Thương binh và Xã hội, TTGTVL với cơ quan BHXH, kịp thời giải quyết những vướng mắc phát sinh trong tổ chức thực hiện.

Ba là, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử phạt cơ quan, đơn vị không thực hiện đúng chính sách BHTN nhằm bảo vệ quyền lợi cho NLĐ, góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội, ổn định và phát triển đất nước.