Một trong những nguyên tắc cơ bản của bảo hiểm y tế (BHYT) là đảm bảo chia sẻ rủi ro giữa những người tham gia BHYT, thể hiện tính nhân văn sâu sắc của chính sách BHYT của Đảng và Nhà nước.

Tính chất “chia sẻ rủi ro” hay “lá lành đùm lá rách” là truyền thống tốt đẹp, cao cả, thể hiện tình thương yêu con người của dân tộc ta. Ngày nay, sự nghiệp công nhiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển đất nước đang từng bước cải thiện và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân, nhưng ở đâu đó, nhất là nhân dân ở miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số điều kiện kinh tế, xã hội vào diện đặc biệt khó khăn và họ được coi là những người “yếu thế” trong xã hội, họ cần và rất cần được cộng đồng xã hội quan tâm về nhiều mặt, trong đó có vấn đề bảo vệ và chăm sóc sức khỏe.

Những năm qua, chính sách BHYT ngày càng hoàn thiện và tạo được sự đồng thuận cao trong xã hội, người lao động trong các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đã tích cực tham gia, các tầng lớp nhân dân ngày càng tham gia đông đảo (bao gồm cả các đối tượng trong diện khó khăn và đặc biệt khó khăn được Nhà nước mua thẻ BHYT) để khi không may bị ốm đau, tai nạn rủi ro phải đi khám, chữa bệnh (KCB) sẽ giảm bớt khó khăn về kinh tế cho bản thân và gia đình, nhưng việc tiếp cận với các dịch vụ y tế có chất lượng cao đã khó (nhất là đối với những người “yếu thế”), những lúc được tiếp cận có khi lại bị phân biệt đối xử, mà theo tác giả bài viết “Quỹ BHYT cũng bị…móc túi” đăng tải ngày 01/11/2011 trên Trang thông tin điện tử của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, xin trích một phần nội dung bài viết: …“ Một cách hành xử khiến ai cũng có thể nhận ra sự phân biệt đối tượng KCB của y bác sĩ ở khoa ngoại của bệnh viện này, đó là việc tiêm hay kiểm tra diễn biến sức khoẻ của các bệnh nhân tự trả viện phí thì do bác sĩ trực tiếp làm và có những y tá trợ giúp. Nhưng đối với các bệnh nhân KCB BHYT thì việc đó được bác sĩ "uỷ thác" hết cho các y sĩ và học viên thực tập. Còn bác sĩ trực ca chỉ đứng quan sát và… chỉ đạo. Theo một số bệnh nhân thì nếu không có học viên thực tập, thái độ chăm sóc bệnh nhân của y bác sĩ đối với bệnh nhân KCB BHYT cũng có biểu hiện khác như thiếu nhẹ nhàng hơn, thậm chí còn nhũng nhiễu nữa. Khi được thắc mắc về nguyên nhân của những biểu hiện như trên, một cán bộ trong ngành y cho biết: Bản thân đối tượng KCB BHYT là những người từng có vị trí công tác nhất định trong xã hội. Nhiều khi họ có những suy nghĩ chủ quan như cho rằng việc KCB cho họ là trách nhiệm bác sĩ phải làm và họ có thái độ như có tham gia BHYT thì họ phải đòi quyền lợi KCB miễn phí. Điều đó khiến y bác sĩ "nổi" lòng tự ái nên cũng có thái độ chăm sóc "cho hết trách nhiệm". Những bệnh nhân KCB không có thẻ BHYT lại "sợ" bị thua thiệt so với những người KCB BHYT nên họ thường "chăm sóc" y bác sĩ tốt hơn. Như thế thì chắc chắn họ sẽ được các y bác sĩ "đáp lễ" tốt hơn. Như vậy, vị cán bộ này cũng đưa ra nguyên nhân là khoản "hoa hồng" của y bác sĩ trong việc KCB cho bệnh nhân tự thanh toán sẽ "tốt hơn" so với bệnh nhân KCB BHYT nên chắc chắn họ sẽ "chăm sóc" bệnh nhân tốt hơn. Và trong thực tế cũng có nhiều cán bộ công chức đã "dấu" thẻ BHYT và KCB tự thanh toán để được điều trị tốt hơn”.

Thực trạng trên thật đáng buồn lắm lắm. Hình ảnh người thầy thuốc ví như người mẹ hiền, chẳng lẽ lại mai một, lại xuất hiện dưới cái nhìn của dư luận như vậy sao? Khi xã hội ngày càng phát triển, của cải vật chất ngày càng nhiều, đối với con người không phải lo chuyện “ăn no, mặc ấm” nữa mà là “ăn ngon, mặc đẹp” và nhu cầu ngày càng cao đối với các dịch vụ vui chơi, giải trí, dịch vụ chăm sóc sức khỏe… Bởi vậy, các tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ đều phải dựa vào các nhu cầu và đáp ứng các nhu cầu đó của con người thì mới phát triển và đó cũng là một trong những yếu tố cơ bản của sự phát triển bền vững.

Trong thư gửi Hội nghị cán bộ y tế tháng 2 năm 1955, Bác Hồ viết: “Người bệnh phó thác tính mệnh của họ nơi các cô, các chú. Chính phủ phó thác cho các cô, các chú việc chữa bệnh tật và giữ gìn sức khỏe cho đồng bào. Đó là một nhiệm vụ rất vẻ vang. Vì vậy, cán bộ cần phải thương yêu, săn sóc người bệnh như anh em ruột thịt của mình, coi họ đau đớn cũng như mình đau đớn. “ Lương y phải như từ mẫu”, câu nói ấy rất đúng” (Theo “Một số lời dạy và mẩu chuyện về Tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh” – Ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương). Chỉ cần thấu hiểu và làm theo lời dạy của Bác thôi cũng đã đủ để người bệnh (kể cả thân nhân người bệnh) khỏi phải lo lắng khi đi KCB.

Quỹ BHYT là quỹ tài chính được hình thành từ nguồn đóng BHYT và các nguồn thu hợp pháp khác, trong đó chủ yếu do người lao động và đơn vị sử dụng lao động đóng; một bộ phận đối tượng do ngân sách nhà nước hỗ trợ hoặc mua thẻ BHYT, nhưng phần lớn ngân sách Nhà nước cũng do dân đóng góp. Như vậy, suy cho cùng thì quỹ BHYT do nhân dân đóng góp và giao cho Nhà nước quản lý, sử dụng để bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Chính vì vậy, quyền lợi của người có thẻ BHYT phải được đáp ứng đầy đủ, đúng quy định khi họ đi KCB và phải được đối xử công bằng như những người chưa có thẻ BHYT đi KCB. Những quy định về KCB BHYT là cơ sở để các cơ sở KCB và các cơ quan chức năng liên quan thực hiện, nhằm đảm bảo quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp của người đi KCB BHYT, nhưng quyền lợi đó được đáp ứng đến đâu và đáp ứng như thế nào lại phụ thuộc vào lương tâm, trách nhiệm của người thầy thuốc!