Theo BHXH VN, đến tháng 6.2011 vẫn còn khoảng 34 triệu người chưa tham gia BHYT - tập trung chủ yếu vào đối tượng là người tự nguyện tham gia BHYT, NLĐ trong các DN tư nhân.

Chỉ 6,36 triệu/12 triệu NLĐ trong DN tham gia BHYT

Theo BHXH VN, ước tính hiện có gần 12 triệu NLĐ làm việc trong các DN, nhưng chỉ có 6,36 triệu người tham gia BHYT - đạt 53,4%. Các đối tượng chưa tham gia BHYT chủ yếu là NLĐ trong các DN tư nhân. Nguyên nhân của tình trạng trên được BHXH cho là do chủ sử dụng LĐ không đóng hoặc trốn đóng BHYT cho NLĐ, trong khi nhận thức của chủ sử dụng LĐ chưa đầy đủ.

Một bộ phận NLĐ còn chưa thực sự quan tâm đến quyền lợi về BHYT của bản thân. Bên cạnh đó, chế tài xử phạt hành vi vi phạm pháp luật về BHYT chưa có. Cơ quan BHXH không có chức năng thanh tra, xử lý những hành vi vi phạm pháp luật mà phải thông qua các cơ quan quản lý nhà nước hoặc cơ quan chức năng. Vì vậy, số vụ việc được thanh tra, xử lý còn ít, có nhiều trường hợp không thực hiện được. Đây chính là một trong những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện Luật BHYT.

Mới đây, Chính phủ vừa ban hành Nghị định quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHYT, có hiệu lực từ ngày 1.12.2011. Theo đó, các hành vi vi phạm tùy theo mức độ sẽ bị cảnh cáo hoặc phạt tiền, mức phạt tiền tối đa trong lĩnh vực BHYT là 40 triệu đồng.

Đặc biệt, nghị định quy định hành vi không đóng BHYT cho toàn bộ số NLĐ có trách nhiệm tham gia BHYT của người sử dụng LĐ sẽ bị phạt tiền từ 500.000 đồng đến 30 triệu đồng. Có thể thấy, nghị định là cơ sở rất quan trọng để việc thực hiện BHYT được nghiêm túc hơn, đảm bảo quyền lợi của NLĐ.

Nâng cao tỉ lệ NLĐ hiểu biết về Luật BHYT

Tổng LĐLĐVN đã thực hiện khảo sát đánh giá thực trạng hiểu biết pháp luật của CNLĐ. Theo đó, năm 2009 Tổng LĐLĐVN phát hành 700 phiếu hỏi trực tiếp tới CNLĐ trong DN dân doanh và DN FDI tại 7 tỉnh, TP.Hà Nội, Hải Dương, Hải Phòng, Đà Nẵng, TPHCM, Bình Dương, Đồng Nai.

Năm 2010, Tổng LĐLĐVN phát hành 1.800 phiếu hỏi trực tiếp CNLĐ tới CNLĐ trong DN dân doanh và DN FDI tại 9 tỉnh, TP: Hà Nội, Hải Dương, Hải Phòng, Hưng Yên, Đà Nẵng, TPHCM, Bình Dương, Đồng Nai, Long An. Kết quả, riêng về Luật BHXH năm 2009 có 6,5% số NLĐ hiểu rõ, năm 2010 là 9,6%; Luật BHYT tỉ lệ này vào năm 2009 là 9,4%, năm 2010 là 9,9%.

Điều này cho thấy, sau 2 năm tổ chức CĐVN thực hiện Tiểu đề án 3 về tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong CNLĐ khu vực kinh tế ngoài nhà nước, tỉ lệ CNLĐ biết rõ Luật CĐ, Bộ luật LĐ nói chung, Luật BHXH và Luật BHYT nói riêng đã được nâng lên, dù con số còn rất khiêm tốn.

Hiện, bên cạnh các bộ tài liệu tuyên truyền về các luật nói trên dành cho CB CĐCS, các cấp CĐ còn tổ chức tập huấn, cập nhật, nâng cao kiến thức lĩnh vực này cũng như kỹ năng cho những người làm công tác tuyên truyền. Họ là nguồn lực chính trong việc tiếp tục phổ biến pháp luật đến CNLĐ và người sử dụng LĐ để giúp cả 2 phía hiểu rõ quyền, trách nhiệm của mình.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm và giải pháp thực hiện Luật BHYT của BHXH VN là chủ động tham mưu, đề xuất với tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh các biện pháp đẩy mạnh công tác tuyên truyền cả về bề rộng lẫn chiều sâu, đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền nhằm nâng cao và thay đổi nhận thức của các đối tượng về mục đích, ý nghĩa của chính sách BHYT. Công tác tuyên truyền phải được thực hiện với nhiều hình thức phù hợp với các nhóm đối tượng.