Theo quy định của Luật BHYT, từ 01/01/2010, học sinh sinh viên (HSSV) không còn tham gia BHYT theo hình thức tự nguyện nữa mà là đối tượng có trách nhiệm tham gia. Trong số 25 nhóm đối tượng quy định tại Luật BHYT, HSSV được tham gia ở 1 trong 6 nhóm, mỗi nhóm có cách đóng phí và quyền lợi khám chữa bệnh khác nhau.

Một là học sinh được tham gia BHYT trong nhóm người nghèo nếu gia đình học sinh đó là hộ nghèo theo quy định của Chính phủ. Hộ nghèo được nhà nước mua thẻ BHYT trên cơ sở bình xét từ xã phường và do phòng Lao động - Thương binh xã hội huyện tổng hợp danh sách. Khi đi khám chữa bệnh, học sinh nghèo có BHYT được hưởng 95% chi phí.

Hai là tham gia BHYT trong nhóm đối tượng Bảo trợ xã hội nếu là trẻ mồ côi, bị tàn tật hoặc là con dưới 18 tuổi của người đơn thân nghèo. Đối tượng bảo trợ xã hội được nhà nước mua thẻ BHYT trên cơ sở danh sách do ngành Lao động - Thương binh xã hội lập. Khi đi khám chữa bệnh cũng được hưởng 95% chi phí.

Ba là tham gia BHYT trong nhóm thân nhân người có công nếu là con dưới 18 tuổi của liệt sĩ, con của thương bệnh binh nặng có tỷ lệ thương tật từ 81% trở lên, con bị dị tật của người bị nhiễm chất độc hoá học trong chiến tranh. Tham gia ở nhóm này, học sinh cũng được nhà nước mua thẻ BHYT trên cơ sở danh sách do ngành Lao động - Thương binh xã hội lập. Khi đi khám chữa bệnh được hưởng 80% chi phí.

Bốn là tham gia theo nhóm thân nhân quân đội, công an, cơ yếu nếu là con đẻ dưới 18 tuổi của sĩ quan, hạ sĩ quan và chiến sĩ thuộc lực lượng vũ trang. Ngân sách quốc phòng mua thẻ BHYT trên cơ sở danh sách do lực lượng vũ trang lập. Khi đi khám chữa bệnh được hưởng 80% chi phí.

Năm là tham gia theo nhóm hộ cận nghèo, danh sách do Uỷ ban nhân dân từ xã phường lập, được nhà nước hỗ trợ tối thiểu 50% mức đóng sau khi cá nhân đã đóng phần thuộc trách nhiệm của mình, đồng thời còn được giảm mức đóng từ người thứ 2 trở đi nếu trong cùng hộ gia đình có nhiều người tham gia, trừ những người đã tham gia ở nhóm khác. Khi đi khám chữa bệnh, người cận nghèo được hưởng 80% chi phí.

Sáu là tham gia BHYT tại trường học trên cơ sở danh sách do nhà trường lập. HSSV tham gia tại nhà trường với mức đóng thống nhất cho mọi cấp học là 3% lương tối thiểu chung, bằng 2/3 mức đóng của các đối tượng người có công, trẻ em dưới 6 tuổi, hộ nghèo. Từ năm học 2011 -2012, mức đóng cụ thể của học sinh tham gia tại trường là 298.000đ /năm, trong đó được nhà nước hỗ trợ tối thiểu 30% sau khi học sinh đã đóng phần thuộc trách nhiệm của mình. Tùy theo tình hình cụ thể ở mỗi địa phương, có thể thu BHYT học sinh theo năm học (từ 1/10 năm nay đến 30/9 năm sau) hoặc theo năm tài chính (từ 1/1 đến 31/12 của năm). Cách thu theo năm tài chính nhằm để giãn thời gian đóng BHYT vì phụ huynh học sinh thường phải đóng dồn nhiều khoản tiền khác vào đầu năm học, nhất là gia đình ở nông thôn, miền núi, có đông con đang đi học và cũng là để giảm bớt khối lượng công việc chung của nhà trường khi bắt đầu năm học mới.

Việc HSSV ở một số nơi chưa tham gia BHYT đầy đủ có nhiều nguyên nhân. Do mức đóng theo quy định của Luật BHYT cao hơn mức tham gia bảo hiểm tự nguyện trước đây nên một bộ phận học sinh ở vùng sâu vùng xa, điều kiện kinh tế khó khăn không có đủ tiền đóng BHYT; một số gia đình ở nông thôn, miền núi có nhiều con em đang lứa tuổi học sinh, phải đóng góp nhiều khoản vào đầu năm học nên không có khả năng đóng BHYT cho tất cả; phụ huynh và học sinh còn chưa biết đầy đủ về quyền và trách nhiệm của mình khi tham gia BHYT; sinh viên các trường đại học thường chỉ tham gia năm đầu khoá khi mới nhập trường, những năm học sau không tham gia tiếp… Tuy nhiên nguyên nhân chủ quan và cơ bản vẫn là công tác tuyên truyền còn thiếu tích cực vì một số người quan niệm BHYT học sinh đã trở thành bắt buộc nên coi nhẹ, một số nơi cấp ủy đảng, chính quyền và các ban ngành thiếu văn bản chỉ đạo, hướng dẫn kịp thời.

 Năm học 2011-2012 có khoảng hơn 11 triệu HSSV các cấp học trên cả nước, nếu vận động tuyên truyền tốt để tỷ lệ học sinh tham gia BHYT năm học này đạt 100% thì đây là chỗ dựa tin cậy cho trẻ đến trường.

HSSV là đối tượng có trách nhiệm tham gia BHYT theo Luật định nhưng không có chế tài bắt buộc nên không thể ép học sinh và phụ huynh học sinh mà chỉ qua tuyên truyền giải thích cho đối tượng thấy rõ lợi ích và trách nhiệm cộng đồng để học sinh tự giác tham gia.

Năm học mới đã đến, Bảo hiểm xã hội Việt Nam cần phối hợp với các cơ quan báo chí, phát thanh, truyền hình từ Trung ương tới địa phương, mở rộng nhiều hình thức tuyên truyền in ấn nhiều tờ rơi, tờ gấp, tổ chức lồng ghép các hội nghị, hội thảo, ... để tuyên truyền tới các cấp, các ngành và toàn thể nhân dân về bảo hiểm y tế, bên cạnh đó nhà trường, các thầy cô giáo có vai trò rất quan trọng trong tuyên truyền vận động và thúc đẩy việc thu đóng BHYT học sinh kịp thời, đầy đủ. Nếu đội ngũ giáo viên và lãnh đạo nhà trường không thực sự vào cuộc mà coi đây là công việc của riêng ngành bảo hiểm xã hội, không định hướng tốt để phụ huynh và học sinh tích cực tham gia sẽ dẫn đến số học sinh có BHYT đạt tỷ lệ thấp, từ đó ảnh hưởng đến quyền lợi của trẻ.

Theo báo cáo của BHXH các tỉnh, thành phố hiện nay cấp uỷ đảng và chính quyền nhiều nơi đã ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn liên ngành, giao chỉ tiêu cho từng đơn vị trường học, quận huyện, tổ chức tuyên truyền về quyền lợi của học sinh tham gia BHYT, nhiều địa phương đang khẩn trương tổ chức các hội nghị tổng kết đánh giá, biểu dương khen thưởng cá nhân và tập thể tích cực trong vận động phụ huynh và học sinh tham gia BHYT . Ngành BHXH cũng tăng cường nhân lực để rà soát danh sách, triển khai thu BHYT học sinh thuận tiện; cấp thẻ BHYT cho HSSV kịp thời; chuyển kinh phí đúng và đủ để nhà trường chủ động triển khai các nội dung y tế học đường; phối hợp với ngành y tế tổ chức tốt công tác khám chữa bệnh BHYT tại bệnh viện, nâng cao chất lượng và sự hài lòng của người bệnh, giảm phiền hà, tạo sự tin tưởng  yên tâm cho học sinh đi KCB BHYT.

Với sự nỗ lực chung của nhiều ngành, BHYT học sinh năm học mới hứa hẹn thu được kết quả cao, góp phần vào sự nghiệp giáo dục toàn diện trí lực, thể lực cho thế hệ trẻ và hướng tới thực hiện thành công mục tiêu BHYT toàn dân.