Từ ngày 01/7/2011, khi Luật Tố tụng hành chính có hiệu lực thi hành, trừ lĩnh vực an ninh quốc phòng liên quan đến bí mật quốc gia, an ninh, ngoại giao theo danh mục do Chính phủ quy định, tổ chức ra các quyết định hành chính (kể cả văn bản, thông báo, công văn trả lời) hành vi hành chính ở các lĩnh vực còn lại đều có thể bị dân khởi kiện nếu họ thấy không thỏa đáng. Đây là một trong những điểm mới quan trọng nhất của Luật Tố tụng hành chính.

Quyết định hành chính của cơ quan nhà nước là những văn bản được áp dụng một lần cho những đối tượng cụ thể, ví dụ như quyết định xử phạt của cảnh sát giao thông, quyết định xử phạt hành chính của cơ quan thuế, hải quan, xây dựng, đất đai, quyết định đình chỉ công trình xây dựng... và cả những hành vi hành chính cũng có thể bị khởi kiện nếu người dân không đồng ý.

Chẳng hạn như quy định cấp phép xây dựng, nếu quá thời hạn theo quy định mà cán bộ không thực hiện với lý do không thỏa đáng thì dân có thể khởi kiện ra toà về hành vi này của cán bộ công chức có thẩm quyền. Hoặc, việc cán bộ công chức không thực hiện công việc theo đúng thẩm quyền và nghĩa vụ gây ảnh hưởng đến quyền lợi hành chính của người dân, cũng có thể bị khởi kiện

Trước đây, chỉ có 22 loại quyết định hành chính có thể bị khởi kiện, còn nay thì hầu như tất cả mọi lĩnh vực, người dân có quyền khởi kiện thẳng ra toà. Có thể thấy chưa bao giờ người dân được mở rộng quyền trong lĩnh vực tố tụng hành chính đến như vậy. Trước đây, Luật Khiếu nại Tố cáo 2005 quy định người dân có thể thực hiện khiếu nại qua 2 cấp trong đó khi khiếu nại lần đầu, nếu cơ quan giải quyết khiếu nại không giải quyết hoặc giải quyết không thoả đáng thì người dân có quyền khiếu nại lên cấp trên hoặc khởi kiện ra toà.

Luật Tố tụng Hành chính lần này khắc phục được những tồn tại vừa nêu. Cụ thể, nếu người dân, doanh nghiệp không đồng tình với quyết định hành chính của cơ quan nhà nước nào đó thì họ có thể khởi kiện ngay ra toà án mà không cần phải qua bước khiếu nại nào như trước đây.

Điểm mới nữa là trước đây, dân chỉ có thể khởi kiện khi quyết định hành chính có đầy đủ cả về nội dung lẫn hình thức, văn bản đó phải là “Quyết định”, có số rõ ràng. Nay, chỉ cần các quyết định được thể hiện dưới dạng một văn bản chứa đựng nội dung quyết định hành chính, đều được coi như quyết định hành chính dân thấy không thỏa đáng thì họ có thể khởi kiện bất cứ lúc nào trong thời hiệu văn bản, kể cả công văn, thông báo đều được xem là quyết định hành chính nếu nó chứa đựng nội dung quyết định hành chính.

Điều này sẽ khắc phục được thực tế là thời gian qua và có thể cả sau này, nhiều cơ quan nhà nước vì sợ bị khởi kiện, nên khi ra quyết định hành chính thường lách luật dưới dạng “thông báo” hoặc “công văn trả lời”.

Về thời hiệu khởi kiện, trước đây là 30 ngày đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc thì nay là 1 năm. Tức là trong vòng một năm kể từ khi ban hành quyết định hành chính, nếu người dân không khởi kiện thì họ mới mất quyền khởi kiện.

Những điểm mới trong Luật Tố tụng hành chính thật sự mở rộng tối đa quyền của người dân, doanh nghiệp. Như vậy, cũng đồng nghĩa với việc tạo áp lực cần thiết cho chính các cán bộ, công chức làm việc trong cơ quan hành chính nhà nước, đòi hỏi họ phải nâng cao hơn nữa trình độ, năng lực, trách nhiệm trong quá trình giải quyết, xử lý công việc.