Ngày 27/07/2012, tại Hà Nội, BHXH Việt Nam đã tổ chức Hội thảo“Phân tích giá, chi phí và tiêu thụ 20 loại thuốc có chi phí cao nhất được quỹ BHYT chi trả trong 6 tháng đầu năm 2011 tại 8 tỉnh, thành phố đại diện cho các vùng kinh tế, xã hội của Việt Nam”. Tham dự có Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Minh Thảo, đại diện của Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam; Vụ BHYT, Cục Quản lý KCB thuộc Bộ Y tế; Cục Quản lý giá thuộc Bộ Tài chính, Sở Y tế, các cơ sở KCB một số tỉnh, thành phố trong phạm vi nghiên cứu của đề án…
 
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Minh Thảo nhấn mạnh: Chi phí thuốc chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng chi phí KCB, khoảng trên 60% tổng chi phí khám chữa bệnh BHYT. Năm 2010, quỹ BHYT chi trả là 12.722 tỷ đồng tiền thuốc, tăng 25% so với năm 2009 và năm 2011 lên tới gần 15 nghìn tỷ đồng, trong đó chưa kể đến chi phí thuốc đã được tính trong cơ cấu chi phí của các dịch vụ kỹ thuật y tế. Hiện nay, thuốc trong khám, chữa bệnh BHYT được cung ứng cho các cơ sở y tế thông qua đấu thầu thuốc. Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện cung ứng và đấu thầu thuốc BHYT thời gian qua đang tồn tại khá nhiều vấn đề bất cập về cơ chế đấu thầu và cung ứng thuốc; chủng loại thuốc, chất lượng thuốc, chỉ định sử dụng thuốc trong khám, chữa bệnh. Đặc biệt những bất hợp lý của giá thuốc trong thanh toán chi phí KCB BHYT đã làm giảm hiệu quả sử dụng quỹ BHYT và ảnh hưởng đến quyền lợi của người bệnh có thẻ BHYT. Để thực hiện tốt chính sách BHYT, tăng cường hiệu quả sử dụng quỹ BHYT cần sự phối hợp của các cơ sở KCB để đảm bảo được mục tiêu: người bệnh BHYT được tiếp cận với nguồn thuốc chất lượng, giá cả hợp lý.

Được sự giúp đỡ của Tổ chức Y tế Thế giới, BHXH Việt Nam thực hiện đề án “Phân tích giá, chi phí và tiêu thụ 20 loại thuốc có chi phí cao nhất được quỹ BHYT chi trả trong 6 tháng đầu năm 2011 tại 8 tỉnh, thành phố đại diện cho các vùng kinh tế, xã hội của Việt Nam” với mục đích đánh giá việc kiểm soát chi phí thuốc tại cơ sở khám, chữa bệnh và đề xuất các giải pháp quản lý thuốc BHYT.

Phạm vi nghiên cứu của Đề án trên 5 khu vực, bao gồm khu vực miền núi phía Bắc, đồng bằng Bắc bộ, miền Trung, Tây nguyên và khu vực Nam bộ (tỉnh Sơn La, Thái Bình, Thành phố Hà Nội, tỉnh Thừa Thiên Huế, tỉnh Quảng Ngãi, tỉnh Đắc Lắk, tỉnh Đồng Nai, tỉnh Vĩnh Long). Mỗi tỉnh lựa chọn 2 bệnh viện đa khoa.

Còn nhiều bất cập trong quản lý thuốc BHYT

Với kết quả nghiên cứu được thực hiện trên phạm vi hẹp nhưng cho thấy một bức tranh chung về tình hình sử dụng thuốc hiện nay. Trong các loại thuốc được sử dụng tại các bệnh viện, các thuốc chiếm tỷ lệ chi phí lớn thường chỉ tập chung vào một số nhóm thuốc chính như thuốc kháng sinh (46%), thuốc điều trị các bệnh tim mạch (15,5%), các thuốc hỗ trợ điều trị (11,3%), các thuốc huyết áp, tiểu đường và tiêu hóa cho thấy mô hình bệnh tật hiện nay rất đa dạng. Đặc biệt, việc sử dụng rất nhiều kháng sinh tại tất các tuyến là điều đáng lo ngại về tình hình nhiễm khuẩn mắc phải và tình trạng kháng kháng sinh hiện nay. Vì vậy, nếu không kiểm soát chỉ định thuốc chặt chẽ, ngoài việc ảnh hưởng tới chi phí KCB BHYT, còn là nguyên nhân khiến hiệu quả điều trị không được như mong muốn.

Trong 20 thuốc có chi phí cao nhất được quỹ BHYT chi trả, tỷ lệ chi phí cho các thuốc này tại các bệnh viện tuyến huyện thường lớn hơn bệnh viện tuyến tỉnh. Theo thống kê của cơ quan BHXH, chi phí thuốc tại tuyến huyện thường chiếm khoảng 70% chi phí KCB BHYT.

Đối với các bệnh viện tuyến tỉnh, các thuốc có chi phí cao thường do sử dụng với số lượng nhiều, sử dụng các thuốc biệt dược đắt tiền và các thuốc thương mại có giá cao.

Việc sử dụng quá nhiều thuốc thành phẩm có cùng hoạt chất hoặc sử dụng nhiều thuốc có tác dụng tương tự nhưng với nhiều mức giá khác nhau đang là tình trạng phổ biến hiện nay tại hầu hết các bệnh viện thuốc các tuyến. Khi so sánh giá thuốc sử dụng tại các bệnh viện nghiên cứu với khu vực lân cận cho thấy một thực trạng, với cùng một hoạt chất, cùng nồng độ và hàm lượng, cùng đường dùng và dạng bảo chế, cùng hãng sản xuất và nước sản xuất nhưng quỹ BHYT đang phải chi trả với nhiều mức giá khác nhau, thậm trí cao hơn gấp nhiều lần….Chẳng hạn cùng tên hoạt chất Cefotaxim, thuốcVitafixim giá 12.000 đồng/lọ nhưng thuốc Tarcefoksykm có giá lên tới 44.000 đồng /lọ mức chênh lệch 266.8%. Giá thuốc tại địa bàn Hà Nội có tỷ lệ chênh lệch ít hơn so với các khu vực khác. Giá thuốc tại khu vực miền Trung có tỷ lệ chênh lệch lớn nhất.

Việc sử dụng thuốc generic, thuốc thương mại và thuốc biệt dược gốc đang là vấn đề được các nhà quản lý quan tâm. Xét trên phương diện điều trị, thuốc biệt dược gốc của nhà phát minh đầu tiên có hiệu quả điều trị cao. Xét trên phương diện kinh tế y tế, với chi phí lớn cho các nhóm thuốc này đã ảnh hưởng không nhỏ đến người bệnh, quỹ BHYT và ngân sách Nhà nước. Tuy nhiên, đối với một số thuốc thương mại, giá thuốc cao hơn nhiều lần so với thuốc biệt dược gốc, đây là điều bất hợp lý trong công tác đấu thầu cung ứng thuốc. Điều này dẫn đến hậu quả, chi phí thuốc cao nhưng hiệu quả điều trị lại không cao…

Phát biểu tại Hội thảo chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới bà Socorro Escalante cho rằng, Việt Nam là một trong những nước chi phí tiền thuốc cao (chiếm trên 60%) trong khi đó các nước phát triển tỷ lệ chi phí cho thuốc chiếm 15%. Đây là việc bất hợp lý, ảnh hưởng đến ngân sách nhà nước và quỹ BHYT. Qua khảo sát tại các bệnh viện cho thấy, việc sử dụng kháng sinh trong điều trị bệnh được bác sỹ chỉ định tràn lan, có đơn thuốc kê 02 loại kháng sinh có chất lượng điều trị như nhau, nếu không kiểm soát chỉ định thuốc chặt chẽ, ảnh hưởng tới chi phí KCB BHYT và hiệu quả điều trị... Theo bà Socorro Escalante công tác đấu thầu và cung cứng thuốc BHYT hiện nay chưa hợp lý; hành vi thái độ trong kê đơn thuốc và sử dụng tiêu thụ thuốc chưa tốt... và đề xuất nên có Hội đồng nghiên cứu, phân tích, thẩm định kết quả sử dụng thuốc với sự tham gia của BHXH, Bộ Y tế. Tổ chức Y tế thế giới cam kết tiếp tục hỗ trợ, giúp đỡ, giám sát về mặt kỹ thuật để đảm bảo sử dụng tuốc tại các cơ sở khám, chữa bệnh đảm bảo hiệu quả kinh tế và chất lượng điều trị...

Tại Hội thảo, đa số các ý kiến tham luận đều thống nhất đánh giá cao kết quả nghiên cứu của Đề án. Đề án nghiên cứu đưa ra giá, chi phí các loại thuốc có tần suất sử dụng nhiều nhất, chi phí cao nhất. Thông qua đề án cho thấy một bức tranh chung về giá thuốc và sử dụng thuốc tại các cơ sở KCB, các số liệu đưa ra đáng tin cậy, có giá trị cho nhà hoạt định chính sách. Đề án cũng đã đề xuất các giải pháp nhằm quản lý giá, chi phí và sử dụng thuốc tại các cơ sở khám, chữa bệnh, góp phần nâng cao hiệu quả công tác khám chữa bệnh, đáp ứng yêu cầu của nhân dân. Đồng thời, các ý kiến đóng góp đề xuất Tổ chức Y tế Thế giới tiếp tục giúp đỡ cơ quan BHXH nghiên cứu phạm vi rộng hơn để có cái nhìn tổng thể, bao quát về chi phí thuốc và sử dụng thuốc BHYT.

Giải pháp quản lý và sử dụng thuốc BHYT hiệu quả

Để chi phí thuốc BHYT hợp lý, nhóm nghiên cứu đề xuất cơ sở KCB cũng như cơ quan BHXH cần phối hợp và đồng thuận thực hiện một số biện pháp sau:

Giải pháp trước mắt: Xây dựng danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện phù hợp với yêu cầu điều trị, phân tuyến chuyên môn kỹ thuật, đảm bảo cân đối giữa các nhóm trị liệu nhưng có ưu tiên cho các thuốc thiết yếu, quan trọng và giảm nhóm thuốc hỗ trợ điều trị. Khuyến khích việc sử dụng thuốc generic, hạn chế sử dụng thuốc thương mại và thuốc biệt dược gốc đắt tiền. Tại mỗi bệnh viện, một hoạt chất chỉ sử dụng tối đa 2 loại thuốc, có mức giá tương đương nhằm tránh tình trạng thiếu thuốc do nhà cung cấp chưa cung ứng kịp thời. Sử dụng phần mềm quản lý thuốc thống nhất giữa bệnh viện và cơ quan BHXH.

Tăng cường công tác quản lý thuốc thông qua việc so sánh giá thuốc với các cơ sở KCB trên cùng địa bàn và các địa phương lân cận để giảm thiểu các bất hợp lý về giá thuốc và xác định giá thuốc thanh toán BHYT phù hợp. Kiểm soát chỉ định sử dụng thuốc thông qua việc kê đơn thuốc trong KCB ngoại trú hoặc chỉ định sử dụng thuốc trong KCB nội trú; Kiểm soát chi phí thuốc thông qua phân tích dữ liệu thống kê chi phí thuốc hàng quý của các cơ sở KCB gửi cơ quan BHXH. Xây dựng quy trình kiểm soát chi phí thuốc qua từng khâu của quá trình lưu thông thuốc tai bệnh viện.

Giải pháp lâu dài: Kiến nghị với các cơ quan quản lý Nhà nước sửa đổi, bổ sung, xây dựng văn bản quản lý giá thuốc, cụ thể: Quản lý giá thuốc theo thặng số bán buôn tối đa toàn chặng, tránh tình trạng giá thuốc bán buôn cao gấp nhiều lần giá nhập khẩu, thuốc qua nhiều công ty phân phối bị đẩy giá lên cao. Giá thuốc thanh toán BHYT được căn cứ theo khu vực, vùng miền: Các khu cùng có cùng điều kiện kinh tế, xã hội phải có giá tương đương nhau, các khu vực không cùng điều kiện kinh tế, xã hội được tính thêm thặng số lưu thông giữa các vùng miền. Quy định tỷ lệ chi trả thuốc theo nhóm trị liệu: Các nhóm thuốc thực sự cần thiết, cứu sống người bệnh có tỷ lệ chi trả cao; Các nhóm thuốc điều trị các bệnh thông thường có tỷ lệ chi trả thấp; Đối với nhóm thuốc hỗ trợ điều trị, người bệnh tự chi trả. Trong công tác đấu thầu cung ứng thuốc cần quy định tỷ lệ gói thầu thuốc generic và gói thầu thuốc biệt dược phù hợp với tuyến và phân hạng bệnh viện, ưu tiên sử dụng thuốc generic có giá hợp lý. Thay đổi phương thức thanh toán chi phí thuốc, tránh nợ đọng tiền thuốc như hiện nay là một trong nhiều nguyên nhân khiến giá thuốc tăng cao. Xây dựng đề án đấu thầu thuốc cấp Quốc gia đối với các thuốc có tần suất sử dụng nhiều như nhóm thuốc nhiễm khuẩn, tim mạch huyết áp, tiểu đường, hô hấp, tiêu hóa./.