“Đua nhau” nợ bảo hiểm

Theo BHXH Việt Nam, chỉ trong 2 tháng đầu năm 2012, số nợ BHXH, BHYT lên tới 8.063,8 tỷ đồng (tăng 4.141 tỷ đồng so với năm 2011). Trong đó, nợ BHXH là 6.207,6 tỷ đồng, tập trung ở doanh nghiệp ngoài nhà nước, có vốn đầu tư nước ngoài; nợ BHYT là 1.856,2 tỷ đồng. Hàng triệu lao động chịu thiệt vì phải đóng tiền mà không được hưởng chế độ.

Ông Cao Văn Sang, Giám đốc BHXH TP.HCM cho biết, đơn vị đã làm thủ tục khởi kiện ra tòa để đòi quyền lợi cho người lao động. Tuy nhiên, việc kiện doanh nghiệp nợ BHXH ra Tòa cũng rất gian nan. Ngay cả khi có thắng kiện thì doanh nghiệp cũng chây ỳ, thậm chí bỏ trốn để không phải thi hành án. BHXH TP.HCM cho biết vừa khởi kiện 19 doanh nghiệp nợ tiền BHXH lên Tòa án các cấp. Trong đó, BHXH quận 3 khởi kiện 6 doanh nghiệp nợ trên 1,7 tỷ đồng; BHXH quận Bình Tân nộp đơn khởi kiện 5 doanh nghiệp nợ khoảng 3 tỷ đồng; BHXH quận 5 khởi kiện 2 doanh nghiệp nợ gần 3,8 tỷ đồng...

 
Lãnh đạo BHXH Hà Nội thì cho biết: Theo kế hoạch, cuối năm nay, BHXH thành phố sẽ khởi kiện khoảng 40 doanh nghiệp. Tại Hà Nội, các doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT chủ yếu trong lĩnh vực xây dựng, giao thông. Nguyên nhân là do doanh nghiệp không thu được công nợ, không ký được hợp đồng... Đơn cử như Công ty cổ phần Cầu 12 nợ 28 tháng, Tập đoàn Cavico Việt Nam nợ trên 20 tỷ đồng…
 
BHXH Khánh Hòa cho biết, cơ quan này đang chuẩn bị thủ tục để khởi kiện ra Tòa 2 doanh nghiệp trên địa bàn nợ dài hạn tiền BHXH là Công ty CP Hòn Tằm biển Nha Trang nợ BHXH 12 tháng, số tiền 2,6 tỷ đồng, và Công ty CP Lâm sản Khánh Hòa nợ đến hết quý I-2012 là 924 triệu đồng. Tính đến nay, tại Khánh Hòa có hàng chục doanh nghiệp nợ BHXH với tổng số tiền lên tới 50 tỷ đồng, trong đó đứng đầu danh sách là 5 đơn vị thuộc Vinashin.

Còn tại tỉnh Kon Tum, đến thời điểm hiện nay có 408 đơn vị nợ BHXH, BHYT từ 3 tháng trở lên với số tiền trên 14 tỷ đồng. Trong đó, có 28 đơn vị nợ từ 100 triệu đồng trở lên, với số tiền hơn 6,2 tỷ đồng.

Tình trạng doanh nghiệp nợ BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk cũng đáng báo động. Tính đến hết quý I-2012, Đắk Lắk có 75 doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội từ 3 tháng trở lên với tổng số nợ là 29 tỷ đồng.

Hàng ngàn người lao động đang chịu thiệt

Chị Nguyễn Thị Phương, giáo viên của Trường mầm non VK (Hà Nội) đã hơn một năm nhưng chưa được trường đóng BHYT và BHXH. Hệ quả là khi chị Phương nghỉ sinh con không được BHYT thanh toán các chế độ theo quy định. Trường này hoạt động theo mô hình công ty cổ phần, sử dụng mấy trăm lao động nhưng hiện có hàng trăm giáo viên chưa được đóng BHXH, BHYT. Một giáo viên cho biết, trường tự đề ra quy định là sau một năm làm việc giáo viên mới được đóng bảo hiểm (mặc dù luật quy định hợp đồng từ 3 tháng trở lên phải đóng bảo hiểm), nhưng thường thì gần đến một năm thì hàng loạt giáo viên bị cho nghỉ việc với nhiều lý do khác nhau rồi trường tuyển lao động mới. Vậy là mỗi năm trường này trốn được khá nhiều tiền BHXH và BHYT.

Trường hợp của Công ty Quản lý và sửa chữa đường bộ Đắk Lắk, do làm ăn thua lỗ, 70 lao động của công ty đã mất việc làm nhưng không thể làm thủ tục hưởng bảo hiểm thất nghiệp do trước đó công ty đang còn nợ BHXH. Công ty Cổ phần Trường Thành và Công ty Cổ phần gỗ Trường Thành, tại huyện Ea H’leo, được coi là có truyền thống kinh doanh tốt, cũng chỉ đóng bảo hiểm cho 600 trong tổng số 800 lao động. Tính đến quý I năm nay, số tiền nợ bảo hiểm của 2 công ty này đã lên tới 2 tỷ đồng. Ông Lâm Đình Nhiên, Phó Giám đốc Trung tâm giới thiệu việc làm tỉnh Đắk Lắk, đơn vị chịu trách nhiệm thực hiện chi trả bảo hiểm thất nghiệp cho biết: Thời gian qua, một số doanh nghiệp chậm trễ trong đóng bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động, do vậy, sau khi người lao động thanh toán hợp đồng lao động, cơ quan BHXH không chốt sổ và không thanh toán được chế độ bảo hiểm thất nghiệp theo quy định.

Cần xử lý nghiêm

Ông Nguyễn Trọng Nam, Trưởng phòng Kiểm tra BHXH TP.HCM cho biết, hiện nay việc khởi kiện khá suôn sẻ nhưng quá trình thi hành án còn gặp nhiều khó khăn do nhiều doanh nghiệp nợ BHXH đã thế chấp hết tài sản cho ngân hàng vay vốn, thậm chí không ít doanh nghiệp không còn tài sản để thi hành án...

Theo ông Trần Văn Hoan, Trưởng phòng thu BHXH Hà Nội, hiện vẫn chưa có cơ chế phối hợp giữa các ngành, các cơ quan có thẩm quyền, do đó việc quản lý, nắm bắt số đơn vị mới thành lập, đang hoạt động, đơn vị thay đổi địa chỉ để phát triển đối tượng gặp nhiều khó khăn. Nếu so sánh với con số thống kê của Sở KH&ĐT, tỷ lệ đơn vị tham gia BHXH mới chỉ đạt 60%. Ông Hoan nhấn mạnh, nhiều đơn vị sử dụng lao động chưa quan tâm đến chính sách BHXH, tìm mọi cách để lách luật. Qua kiểm tra 50 đơn vị đang tham gia BHXH thì có 1/2 DN ký hợp đồng "chuỗi" (cứ 3 tháng ký một hợp đồng) để trốn tham gia BHXH, BHYT...

Ông Lê Xuân Khánh, Trưởng phòng thu BHXH tỉnh Đắk Lắk cho biết, việc xử lý nợ đọng ở các doanh nghiệp kiểu này cũng rất khó khăn vì lãnh đạo doanh nghiệp thường viện nhiều lý do để trốn tránh.

Hiện nay, việc xử lý đối với các doanh nghiệp nợ bảo hiểm vẫn chỉ dừng lại ở mức độ xử phạt hành chính hoặc tính lãi ở mức 10,5% trên tổng số tiền nợ. Cơ quan bảo hiểm cũng không có chức năng thanh tra, kiểm tra hoặc tiếp cận với người lao động. Quyền lợi của người lao động vẫn tiếp tục bị ảnh hưởng do tình trạng nợ bảo hiểm của doanh nếu không có sự vào cuộc mạnh mẽ hơn của các ngành chức năng.

Ông Mai Đức Chính, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam cho rằng, các biện pháp xử phạt hành vi vi phạm pháp luật BHXH chưa đủ sức răn đe, thiếu tính nghiêm minh và kịp thời. Một trong những bất cập của Luật BHXH là không có quy định xử lý hình sự đối với những trường hợp nợ đọng BHXH kéo dài.

 Bà Trần Thị Thúy Nga, Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐ-TB&XH) kiến nghị: Cần đưa hành vi cố tình nợ BHXH của chủ doanh nghiệp là hành vi cấu thành tội phạm hình sự, nâng mức xử phạt hành chính tương ứng số tiền nợ BHXH. Đồng thời tăng cường thanh kiểm tra việc ký kết hợp đồng lao động và đóng BHXH cho người lao động ở các doanh nghiệp.

Được biết, BHXH Việt Nam và Bộ Công an cũng đang xây dựng quy chế phối hợp trong công tác xử lý doanh nghiệp nợ BHXH.