Năm 2012, Chính phủ giao kế hoạch thu cho toàn Ngành là 120.517 tỷ đồng, trong đó, thu BHXH bắt buộc là 76.143 tỷ đồng, thu BHXH tự nguyện 250 tỷ đồng, thu BH  thất nghiệp là 6.783 tỷ đồng, thu BHYT là 37.341 tỷ đồng. Như vậy, chỉ tiêu thu các quỹ BHXH, BHYT, BHTN mà BHXH Việt Nam được giao năm 2012 cao hơn năm 2011 là 27 tỷ đồng, tương đương với 29%. Chỉ tiêu này đã tính số tiền tăng thêm khi Nhà nước dự tính mức lương tối thiểu chung trong tháng 5 tới.

Một trong những điều kiện để tăng tỷ lệ này đó là, bắt đầu tháng 1/2012 Luật BHXH điều chỉnh mức đóng của chủ sử dụng và NLĐ tăng thêm 2% so với năm 2011. Trong đó, chủ sử dụng LĐ tăng 1% và NLĐ tăng 1%. Cụ thể, mức đóng của chủ sử dụng tăng từ 16% tiền lương của NLĐ lên 17%; NLĐ tăng từ 6% lên 7%. Những người tham gia BHXH tự nguyện đang đóng góp bằng 18% thu nhập cũng sẽ tăng lên 20%.

Hai là, mức lương tối thiểu vùng của các doanh nghiệp đã được điều chỉnh từ tháng 10/2011 áp dụng từ 1,4 triệu đồng đến 2 triệu đồng. Đây cũng là yếu tố để tăng chỉ tiêu thu đối với ngành BHXH.

Cùng với đó, Bộ y tế và Tài chính đã trình Chính phủ tăng mức hỗ trợ mua BHYT cho đối tượng người cận nghèo từ 50% lên 70% trong năm 2012. Điều này khiến cho chỉ tiêu thu BHYT tăng lên.

Một lí do nữa là, hiện nay BHXH Việt Nam đang phối hợp với Bộ LĐ-TB&XH xây dựng hướng dẫn về thu nhập. Như vậy, ngoài lương chính trong hợp đồng, thì những khoản thu nhập thường xuyên cũng phải tính vào lương làm cơ sở đóng BHXH. Rõ ràng, khi văn bản này được ban hành thì chủ sử dụng lao động không thể lách luật, NLĐ được bảo vệ quyền lợi chính đáng và số tiền thu BHXH, BHYT cũng sẽ tăng lên.

Hiện nay, chúng tôi đã hoàn thành phương án giao chỉ tiêu thu cho các đơn vị BHXH các tỉnh, thành phố và BHXH Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Ban cơ yếu Chính phủ  và đang chờ quyết định của Tổng giám đốc BHXH Việt Nam phế duyệt. Sau khi có chỉ tiêu cụ thể, BHXH các địa phương tính toán, sớm xác định số nguồn thu trên địa bàn quản lý để giao cho BHXH các quận, huyện, thành phố, thị xã chủ động tổ chức thực hiện.

*Ông đánh giá như thế nào về tình hình công tác thu BHXH, BHYT năm 2012?  ông có lưu ý gì đối với BHXH các địa phương trong việc áp dụng các biện pháp đốc thu?

Tôi cho rằng chỉ tiêu thu năm nay tăng lên 24% là phù hợp với điều kiện thực tế. Nhưng để hoàn thành nhiệm vụ này đòi hỏi sự cố gắng, nỗ lực rất lớn của toàn ngành. Bởi nếu nền kinh tế chưa phục hồi và phát triển bền vững thì khối doanh nghiệp vẫn chưa thể thoát khỏi thách thức. Khi sản xuất không ổn định, doanh nghiệp sẽ tiếp tục giảm lao động thì ảnh hưởng rất lớn đến kết quả  thu BHXH, BHYT, BH thất nghiệp của toàn Ngành.

Do vậy, để hoàn thành kế hoạch được giao, BHXH các địa phương phải tích cực khai thác đối tượng tham gia BHXH, BHYT, BH thất nghiệp, phấn đấu mỗi tỉnh, thành phố tăng bình quân từ 4-5% lao động tham gia mới, giảm nợ đọng số thu BHXH, BHYT xuống 4,2% số phải thu.

Thực hiện 2 mục tiêu này, trước hết, BHXH các địa phương tập trung thu BHXH, BHYT, BH thất nghiệp theo Luật. Cơ quan BHXH phải chủ động và tăng cường công tác kiểm tra, thông tin, báo cáo kịp thời tình hình vi phạm pháp luật BHXH, BHYT của các đơn vị trên địa bàn để cơ quan lao động, thanh tra nhà nước và chính quyền các cấp nắm được có hướng chỉ đạo giải quyết, xử lý kịp thời. Công khai tình trạng vi phạm pháp luật BHXH trên các phương tiên thông tin đại chúng; đồng thời gửi trực tiếp đến Tổ chức Công đoàn hoặc đại diện NLĐ tại những đơn vị đang trốn đóng, nợ tiền đóng BHXH, BHYT số lượng lớn, kéo dài để NLĐ biết, qua đó tạo áp lực để chủ sử dụng phải thực hiện trách nhiệm của mình.

Cơ quan BHXH phải chủ động tuyên truyền, hướng dẫn đến các đơn vị sử dụng lao động dự nguồn tài chính đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho NLĐ trong năm. Nếu các đơn vị, doanh nghiệp chậm đóng thì cán bộ chuyên quản và lãnh đạo phụ trách phải bám sát, đôn đốc, nhắc nhở doanh nghiệp nộp đúng thời gian. Nếu chúng ta không chủ động thì doanh nghiệp họ cũng sẽ lờ đi. Và số nợ BHXH sẽ ngày càng tăng lên, dẫn đến chây ỳ, khó đòi.

Tổ thu nợ của BHXH tỉnh, liên ngành phải chủ động đi kiểm tra, kiến nghị với thanh tra ngành lao động thanh tra và xử phạt, sau đó nếu không hiệu quả thì áp dụng biện pháp cuối cùng là khởi kiện. Năm 2012, đối với những đơn vị, doanh nghiệp nợ quá 6 tháng thì cơ quan BHXH phải lập hồ sơ khởi kiện. Không để tình trạng như hiện nay nhiều tỉnh số nợ BHXH rất lớn nhưng vẫn chưa khởi kiện. Tổng hợp năm 2011 cả nước có 22 tỉnh khởi kiện còn 40 tỉnh không làm thủ tục khởi kiện. tôi cho rằng, nếu các tỉnh đồng loạt, quyết liệt thì số nợ sẽ giảm xuống nữa.

*Về phía địa phương là như vậy còn để hoàn thành kế hoạch, trong thời gian tới BHXH Việt Nam sẽ có biện pháp gì, thưa ông?

Về phía BHXH Việt Nam sẽ phối hợp với Bộ LĐ-TB&XH tham mưu cho Chính phủ, sửa đổi, bổ sung Luật BHXH, BHYT phù hợp một số  Luật khác. Chẳng hạn Luật thuế phù hợp với Luật BHXH, BHYT. Bởi theo theo dự báo thống kế của ngành LĐ-TB&XH thì hiện có 14 triệu NLĐ thuộc diện tham gia BHXH, BHYT nhưng hiện tại mới chỉ có hơn 10 triêu người tham gia, số người chưa được tham gia khá lớn. Tất nhiên, trong số đó không phải họ đều trốn đóng BHXH mà có một số người không thuộc diện tham gia như lao động đã nghỉ hưu hoặc lao động thời vụ.

Như vậy, về phía BHXH Việt Nam, phải có trách nhiệm tham mưu, tiếp tục hoàn thiện, sửa đổi chính sách phù hợp để chống lại những lạm dụng quyền lợi của NLĐ. Vì trách nhiệm của cơ quan BHXH phải thu đúng, thu đủ. Nếu không sửa đổi chính sách thì vẫn còn tình trạng chủ sử dụng lao động “ăn chặn” quyền lợi của người lao động.

Tôi lấy ví dụ doanh nghiệp người ta quyết toán với ngành thuế là 100 lao động trên tổng quỹ lương là 1 tỷ đồng, nhưng họ chỉ đóng BHXH, BHYT cho 50 người với quỹ lương 300 triệu. Rõ ràng ở đây có sự né tránh, trốn đóng BHXH, BHYT nhưng hiện nay chúng ta vẫn chưa có đủ chế tài để “vào cuộc” những trường hợp này. Do vậy, hai bên ngành BHXH và ngành thuế phải có sự chia sẻ thông tin với nhau để làm sao khi doanh nghiệpquyết toán bao nhiêu tiền thuế thì phải đóng BHXH, BHYT bấy nhiêu. Có như vậy NLĐ mới không bị mất khoản tiền mà đúng ra họ phải được hưởng theo quy định.

* Thưa ông, thực tế cho thấy, số nợ BHXH vẫn ngày càng tăng, cụ thể năm 2011, số nợ chiếm 4,2% so với số phải thu, tăng 0,3% so với năm 2010. Bên cạnh những khó khăn do yếu tố khách quan thì cũng có nguyên nhân chủ quan do cơ quan BHXH vẫn chưa thực hiện hết các biện pháp?

Quả thật năm qua toàn Ngành đã rất cố gắng thì mới hoàn thành kế hoạch của Chính phủ giao. Tuy nhiên, ở đây tôi muốn nhấn mạnh là chế tài xử phạt hành chính về BHXH, BHYT hiện nay quá nhẹ. Bây giờ có tình trạng một doanh nghiệp nợ vài tỷ đồng, mà chỉ xử phạt hành chính tối đa 30 triệu đồng. Nhưng biện pháp này cũng không được áp dụng mạnh ở địa phương. Bởi thực tế cơ quan BHXH chỉ có chức năng kiểm tra, phát hiện, không được xử phạt. Trong khi thanh tra lao động có quyền này thì họ lại thiếu nhân lực, chưa thường xuyên kiểm tra, xử phạt được…

Tôi nghĩ rằng mức xử phạt BHXH, BHYT phải nâng lên vài trăm triệu đồng mới đủ sức răn đe. Quốc hội nên xem xét, giao nhiệm vụ cho ngành BHXH được quyền xử phạt hành chính vi phạm luật BHXH, BHYT bởi ngành BHXH là cơ quan thuộc Chính phủ. Có thể như thế thì tình trạng doanh nghiệp vi phạm mới có thể giảm xuống.

Còn về phía Ngành, tôi cho rằng ngoài các biện pháp như vừa nêu, Tổng giám đốc, giám đốc BHXH tỉnh, thành phố nên quan tâm đến quyền lợi, có cơ chế hỗ trợ hợp lý về phụ cấp trách nhiệm cho cán bộ chuyên quản thu nhằm khuyến khích, động viên cán bộ nâng cao hơn nữa tinh thần trách nhiệm, hăng say với công việc.

*Xin cảm ơn ông!