Đúng 100 năm trước đây, ngày 7-11-1917, giai cấp công nhân và nhân dân lao động Nga dưới sự lãnh đạo của V.I. Lê-nin và Ðảng Bolsevic đã tiến hành thắng lợi cuộc Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga vĩ đại, lật đổ ách thống trị của giai cấp tư sản và địa chủ, thiết lập chính quyền của nhân dân lao động, khai sinh ra Nhà nước xã hội chủ nghĩa hiện thực đầu tiên trên thế giới.

Thắng lợi của Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga đã đập tan ách áp bức, bóc lột của chủ nghĩa tư bản và chế độ phong kiến tồn tại lâu đời ở nước Nga, đưa giai cấp công nhân, nông dân lên nắm chính quyền, biến ước mơ, nguyện vọng hàng trăm năm của quần chúng lao động về một chế độ xã hội không còn bóc lột, áp bức, bất công và biến lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học thành hiện thực sinh động.

Chủ nghĩa xã hội hiện thực đã trở thành động lực mạnh mẽ, chỗ dựa vững chắc cho các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới vùng lên, đánh đổ các thế lực thực dân, đế quốc xâm lược, giành độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia; trở thành nguồn cổ vũ to lớn cho cuộc đấu tranh đòi quyền tự do, cải thiện đời sống của công nhân và nhân dân lao động trên khắp thế giới.

Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga đã ảnh hưởng mạnh mẽ tới tiến trình lịch sử và cục diện thế giới, làm cho chủ nghĩa tư bản không còn là một hệ thống hoàn chỉnh bao trùm cả hành tinh. Thế giới không còn là độc tôn của chủ nghĩa tư bản, mà hình thành sự cùng tồn tại của hai chế độ xã hội, sau này trở thành hai hệ thống xã hội đối lập nhau là chủ nghĩa xã hội, đứng đầu là Liên Xô và chủ nghĩa tư bản, đứng đầu là Mỹ. Chủ nghĩa tư bản không thể giữ nguyên diện mạo, chính sách, hoạt động như trước được nữa.

Ánh sáng Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga soi rọi con đường giải phóng cho các dân tộc bị áp bức và mở ra một triển vọng xán lạn cho cuộc cách mạng giải phóng dân tộc trên phạm vi toàn thế giới thông qua việc gắn kết cuộc đấu tranh của các dân tộc với cuộc cách mạng vô sản; gắn phong trào giải phóng dân tộc vào phong trào đấu tranh của các lực lượng cách mạng thế giới chống chủ nghĩa thực dân, đế quốc. Nhờ vậy, chỉ trong thời gian vài ba thập kỷ, bão táp của cách mạng giải phóng dân tộc đã phá sập toàn bộ hệ thống thuộc địa mà chủ nghĩa thực dân đã dày công thiết lập ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ la-tinh.

Hơn một trăm quốc gia độc lập ra đời, chủ động quyết định con đường phát triển của đất nước mình. Hồ Chí Minh lúc đó đang bôn ba tìm đường cứu nước đã nhận định: "Giống như mặt trời chói lọi, Cách mạng Tháng Mười chiếu sáng khắp năm châu, thức tỉnh hàng triệu, hàng triệu người bị áp bức, bóc lột trên trái đất. Trong lịch sử loài người, chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa như thế". Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 của Việt Nam có nguồn gốc sâu xa, trực tiếp từ ảnh hưởng và tác động mạnh mẽ của Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga. Cách mạng Tháng Mười Nga và Cách mạng Tháng Tám Việt Nam cách nhau gần 30 năm, là những sự kiện lịch sử có những đặc điểm riêng biệt, độc đáo, song cả hai cuộc cách mạng đó đều có một động lực chung, đó là xuất phát từ sự nhận thức sâu sắc về sức mạnh vĩ đại của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và những người bị áp bức, bóc lột được thức tỉnh, tập hợp và đoàn kết dưới sự lãnh đạo của một Ðảng kiểu mới: Ðảng Mác-xít - Lê-nin-nít.

Năm 1991, sau 74 năm tồn tại với những thành tựu vĩ đại, Liên Xô - mô hình Xô Viết và hệ thống xã hội chủ nghĩa hiện thực đã sụp đổ, thất bại đau đớn, cho chúng ta nhận thức quy luật: cách mạng vô sản giành được chính quyền mới chỉ là bước đầu tiên, giành chính quyền đã khó, giữ được chính quyền càng khó hơn nhiều. Nếu cách mạng không xây dựng thành công một nền kinh tế mới với năng suất lao động cao, có chất lượng và hiệu quả thể hiện bản chất ưu việt của chế độ mới thì những thành quả, những thắng lợi mà cách mạng đã giành được khó có thể giữ vững.

Nhìn lại tiến trình lịch sử của mô hình Xô Viết có thể nhận thấy sai lầm đầu tiên chính là sai lầm trong nhận thức lý luận về thời kỳ quá độ. Chính Xtalin và những người trợ lý của ông đã bỏ qua những tư tưởng, lý luận về thời kỳ quá độ do Mác-Lê nin chỉ dẫn mà đưa ra những tư tưởng khác biệt ở thời kỳ quá độ, tạo ra gia tăng đấu tranh giai cấp, trấn áp xã hội, chủ trương kế hoạch hóa tập trung, công hữu hóa toàn bộ tư liệu sản xuất và tư liệu tiêu dùng, hợp tác hóa nông nghiệp bằng mọi giá, bất chấp điều kiện thực tế và lợi ích của người nông dân; phân phối trực tiếp bằng hiện vật v.v… Chính sai lầm trong nhận thức lý luận về thời kỳ quá độ dẫn đến những sai lầm trong tổ chức thực hiện; chủ quan, nóng vội, bỏ qua tính quy luật trong giải quyết các vấn đề kinh tế, xã hội, con người; không lường hết những khó khăn, phức tạp và nguy hiểm bởi sự chống phá của kẻ thù từ bên ngoài.

Sai lầm tiếp theo là sự vi phạm trắng trợn nguyên tắc tập trung dân chủ, nguyên tắc sống còn của một chính đảng. Tổ chức bộ máy, cơ chế vận hành của Đảng, Nhà nước Xô Viết ngày càng độc đóan, mất dân chủ, chuyên quyền, xa rời nhân dân. Vấn đề nguy hiểm chết người là lợi ích, đặc quyền, đặc lợi của những người có chức, có quyền trong bộ máy tổ chức của Đảng và Nhà nước Xô Viết đã liên kết họ lại thành một bức tường không thể vượt qua, không cho phép đổi mới về tổ chức, bộ máy và cơ chế vận hành của nó. Đó chính là lý do mà Đảng Cộng sản Liên Xô và Nhà nước Xô Viết ngày càng tiến gần đến bờ vực của khủng hoảng, đổ vỡ mà không có bất cứ cơ chế nào có thể phanh hãm lại được, trượt dài và chắc chắn dẫn đến những sai lầm, yếu kém về thể chế chính trị, về phát triển kinh tế và quản lý xã hội để đi đến sự sụp đổ hoàn toàn.

100 năm đã trôi qua, giờ nhìn lại Cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại cùng với những ước mơ về một chế độ xã hội tốt đẹp mà cách mạng sẽ mang lại và thực tế nó đã được xây dựng thành một chế độ xã hội chủ nghĩa hiện thực, trở thành một lực lượng đối trọng với Chủ nghĩa tư bản. Nhưng rồi trong quá trình xây dựng và phát triển đã mắc phải nhiều sai lầm nghiêm trọng cả về lý luận và thức tiễn dẫn đến sụp đỗ hoàn toàn đã để lại nhiều nuối tiếc trong tất cả chúng ta./.