Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi sắp được thông qua tại kỳ họp Quốc hội lần thứ 9 có nhiều sửa đổi, bổ sung. Tất cả đều hướng đến đảm bảo nguyên tắc đóng - hưởng và có chia sẻ trong cộng đồng người tham gia BHXH; trong công tác thu - chi quản lý tập trung, thống nhất, công khai, minh bạch và từng bước giải quyết sự mất cân đối quỹ BHXH. Đặc biệt, Luật BHXH lần này đã có nội dung giao chức năng thanh tra việc đóng BHXH cho cơ quan BHXH.

Điều này cho thấy trong những năm qua thực hiện Luật BHXH thì Thanh tra Lao động -Thương binh & Xã hội đã triển khai tốt chức năng thanh tra chuyên ngành về thanh tra thực hiện chính sách pháp luật về BHXH đối với các đơn vị sử dụng lao động. Tuy nhiên, so lực lượng thanh tra với đơn vị sử dụng lao động hiện nay thì có sự hạn chế số cuộc, tỷ lệ bao phủ thanh tra. Đối với cơ quan BHXH khi kiểm tra phát hiện nhiều trường hợp vi phạm về BHXH nhưng không có chức năng xử phạt, mà chỉ có quyền kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý làm cho vi phạm chưa được xử lý kịp thời.

Bên cạnh đó, trước thực trạng vi phạm pháp luật về BHXH có chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp, nợ đọng, trốn đóng, chiếm dụng tiền đóng BHXH, BHYT của người lao động vẫn còn tái diễn. Điển hình, tính đến 10/9/2014 có 623 đơn vị trên tổng số 2.387 đơn vị đang tham gia BHXH còn chậm đóng BHXH (chiếm 26%), trong đó điển hình có một số đơn vị nợ đọng dây dưa kéo dài như Công ty cổ phần Sông Đà 3 (nợ 8 tháng với số tiền trên 2,4 tỷ đồng), Công ty cổ phần xi măng Sông Đà Ya Ly (nợ 22 tháng với số tiền trên 3,95 tỷ đồng); Công ty Sông Đà 10.1 (nợ 9 tháng, số tiền trên 2,2 tỷ đồng); Công ty cổ phần và xây dựng vận tải Gia Lai (nợ 30 tháng, số tiền trên 2,1 tỷ đồng)… dẫn đến không đảm bảo quyền được thụ hưởng chính sách BHXH cho người lao động theo quy định. Vì vậy giao chức năng thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH cho cơ quan BHXH nhằm bảo vệ quyền và lợi ích BHXH, BHYT hợp pháp, chính đáng của người lao động; đồng thời tăng cường hiệu lực ngăn chặn, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật BHXH, BHYT, giúp ngành thực hiện tốt yêu cầu nhiệm vụ được giao.

Dưới góc độ về chức năng ngành BHXH, xét thấy những năm qua Bảo hiểm xã hội là một tổ chức tài chính, làm nhiệm vụ thu, chi và tăng trưởng quỹ cho hàng mấy chục triệu người lao động, góp phần an sinh xã hội, không phải là đơn vị chuyên môn sự nghiệp thuần túy mà là một tổ chức tài chính được Nhà nước giao chức năng quản lý. Do vậy, Điều 13 đã bổ sung quy định: Cơ quan BHXH thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH. Thanh tra Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về thực hiện chính sách BHXH. Thanh tra tài chính thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về tài chính BHXH theo quy định của pháp luật về thanh tra. Đây cũng là phù hợp với chức năng vốn có của ngành BHXH.