Phần mềm mã nguồn mở là gì ?

Mã nguồn mở là thuật ngữ chỉ các sản phẩm phần mềm công khai mã nguồn (source code). Người dùng không phải trả một khoản chi phí nào, hơn thế nữa họ có quyền xem, sửa đổi, cải tiến, nâng cấp theo một số nguyên tắc chung qui định trong giấy phép phần mềm nguồn mở General Public Licence - GPL. Ông tổ của Mã nguồn mở là Richard Stallman, người đã xây dựng dự án GNU và cho ra giấy phép Mã nguồn mở GPL, hai nền tảng then chốt cho sự phát triển của Mã nguồn mở.

T.S Nguyễn Chí Công - tổ trưởng chuyên môn Đề án 112 - đã phát biểu: “Mã nguồn mở là các phần mềm mà các tác giả khi công bố, đã cung cấp mã để người khác tái sử dụng và phát triển. Các nhà cung cấp phần mềm nguồn mở có quyền yêu cầu người dùng trả một số chi phí về các dịch vụ bảo hành, huấn luyện, nâng cấp, tư vấn, v.v… tức là những dịch vụ thực sự đã thực hiện để phục vụ người dùng, nhưng không được bán các sản phẩm nguồn mở vì nó là tài sản của trí tuệ chung, không phải là tài sản riêng của một nhà cung cấp nào.”

Khác với các sản phẩm bên Mã nguồn đóng, bao gồm phần mềm phải mua và phần mềm miễn phí, khi phân phối, các sản phẩm này chỉ cung cấp bản đóng gói để cho người dùng cài đặt, mà không có quyền xem mã nguồn.

Các sản phầm Mã nguồn mở chính :

Sản phẩm Mã nguồn mở đầu tiên phải kể đến là hệ điều hành Linux (chính xác là GNU Linux), với cha đẻ là Linus Torvald. Linux được biết đến như là một hệ điều hành miễn phí, ổn định, bảo mật, linh hoạt, hiệu suất cao, và được một cộng đồng rất lớn trên Internet cùng nhau phát triển. Tuy nhiên, Linux chỉ là tên của nhân (kernel), “trái tim” của hệ điều hành. Khi chúng ta sử dụng hệ điều hành Linux, thực ra đó là các bản phân phối (distribution, gọi tắt là distro) của các tổ chức khác nhau. Hiện nay, có rất nhiều distro với những đặc điểm, tính năng riêng, phục vụ cho những mục đích riêng, chúng ta có thể tham khảo ở trên http://www.distrowatch.com. Các distro của các hãng nối tiếng là Redhat/Fedora, Debian, SuSE, Gentoo, Mandrake, Slackware, Ubuntu …

Trên thị trường dành cho máy chủ, các distro này đáp ứng được rất tốt về mặt hiệu suất, an toàn, bảo mật, và đã chiếm thị phần lớn; nhưng trên thị trường máy trạm, cho người dùng cuối, thì phần lớn các distro không thuyết phục được người dùng do đồ họa và tính dễ sử dụng còn kém so với Windows. Tuy nhiên Ubuntu – một distro mới được xem là khá thân thiện với người dùng, và các distro khác đang có rất nhiều cố gắng phát triển để đem lại sự thuận tiện cho người dùng.

Thứ hai, phần mềm máy chủ web Apache. Trên hệ điều hành Windows có tích hợp phần mềm máy chủ IIS, cùng với máy chủ cơ sở dữ liệu SQL Server và ngôn ngữ lập trình trang web ASP, đã tạo ra một hệ thống web hoàn chỉnh. Song song với hệ thống trên, bên sản phẩm Mã nguồn mở có máy chủ web Apache, kết hợp cơ sở dữ liệu MySQL, và ngôn ngữ lập trình PHP, Perl, Python, tạo ra một hệ thống máy chủ web rất linh hoạt, an toàn và ổn định, và hệ thống này đã được sử dụng rất phổ biến trên cả hệ điều hành Linux lẫn Windows.

Trong thời gian qua, hệ thống máy chủ web trên dòng Mã nguồn mở luôn được giới chuyên môn đánh giá rất cao. Theo thống kê của Netcraft vào tháng 12/2004, trên Internet có 68% website chạy Apache, và chỉ có 21% chạy IIS, và 47 trong top 50 website có thời gian sống (tức thời gian giữa hai lần khởi động lại máy) lâu nhất là chạy trên máy chủ web Apache. Trong tương lai chắc chắn hệ thống LAMP (Linux + Apache + MySQL + PHP/Perl/Python) sẽ ngày càng khẳng định được vị trí của mình trong thị trường máy chủ web trên thế giới. Web browser Firefox với các tính năng nổi bật về tốc độ, bảo mật, nhỏ gọn, nhiều tính năng và miễn phí, Firefox đang dần chiếm thị trường về trình duyệt web trên thế giới, và là đối thủ cạnh tranh lớn nhất của IE (Internet Explorer). Nhiều chuyên gia IT đã đánh giá, phần lớn lỗ hổng bảo mật của Windows là xuất phát từ trình duyệt IE, vì vậy việc thay thế IE bằng Firefox là một lựa chọn tốt cho các máy cài đặt hệ điều hành Windows. Thậm chí, hãng tìm kiếm lớn nhất thế giới, Google, đã đưa ra phong trào “xóa sổ” IE, ủng hộ Firefox dựa trên các thành viên trong Google Adsense.

Ngoài ra, các phần mềm Mã nguồn mở cũng rất nổi tiếng, đang cạnh tranh mạnh mẽ với dòng Mã nguồn đóng trong cùng ứng dụng là: ứng dụng soạn thảo văn bản Open Office – Microsoft Office, Tin nhắn Gaim – Yahoo Messenger, Đồ họa GIMP – Photoshop, dịch vụ mail Mail Exchange Server – Qmail/Postfix/Courier,…

Bạn muốn tìm hiểu về Mã nguồn mở?

a. Cộng đồng Mã nguồn mở trên Internet rất lớn, với kho vô hạn các bài viết, bài hướng dẫn về các ứng dụng Mã nguồn mở, người học có thể dễ dàng tìm kiếm nguồn tài nguyên này qua các search engine như Google, Hotbot.

b. Cộng đồng Mã nguồn mở Việt Nam – Viet Nam Open Source Software (VNOSS) đã đưa ra mục tiêu: “VnOSS được lập ra với mong muốn là nơi qui tụ các người Việt quan tâm đến phần mềm mã nguồn mở. VnOSS tạo ra một sân chơi bình đẳng và thân thiện cho tất cả mọi người, qua đó giúp đỡ lẫn nhau trong việc cài đặt và sử dụng OSS, quảng bá cho việc dùng phần mềm mã nguồn mở”. Bạn có thể lên website http://vnoss.org để học hỏi những thông tin bổ ích.

c. Diễn đàn yêu thích Linux Việt Nam http://www.vnlinux.org. Đây là một môi trường rất hữu ích với những bài viết về hướng dẫn sử dụng Linux và các ứng dụng Mã nguồn mở. Diễn đàn cũng là nơi giao lưu, học hỏi các kiến thức, kinh nghiệm cho tất cả những người mong muốn học tập Linux.

d. Nhóm Mã nguồn mở trường Đại Học Công Nghệ - ĐHQGHN được thành lập từ tháng 9/2003 với mục đích giúp sinh viên trong trường làm quen và sử dụng ứng dụng Mã nguồn mở. (Website: http://osg.vnu.edu.vn).