Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, tỉnh Gia Lai đang chuyển mạnh sang nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa và hội nhập với kinh tế thế giới, bên cạnh những thành tựu đạt được về kinh tế – xã hội, thì tình trạng thất nghiệp là vấn đề mang tính tất yếu, khách quan. Thực hiện chính sách BHTN là một biện pháp hỗ trợ người lao động trong nền kinh tế thị trường và là một trong những trụ cột an sinh xã hội. Từ nhận thức đúng đắn đó, trong thời gian qua tỉnh Gia Lai đã triển khai tích cực chính sách, chế độ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đến người lao động.

Dưới sự chỉ đạo của các cấp ủy, chính quyền địa phương, các ngành chức năng đã phối hợp thường xuyên tuyên truyền bằng nhiều hình thức như: Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, Liên đoàn lao động tỉnh tổ chức hội nghị phổ biến Luật BHXH về BHTN đến công đoàn cơ sở và người lao động; Sở Công thương tổ chức tập huấn về chính sách, chế độ BHTN đến các đơn vị sản xuất kinh doanh; Bảo hiểm xã hội đã thông qua các chuyên trang trên báo Gia Lai, chuyên mục trên Đài phát thanh truyền hình phổ biến rộng rãi những điều cần biết khi tham gia BHTN, tổ chức hướng dẫn đến các doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp triển khai chính sách, chế độ BHTN cho người lao động. Riêng đối với Trung tâm giới thiệu việc làm đã tổ chức 03 hội nghị tập huấn cho 437 đơn vị về BHTN, phát hành 20.000 tờ rơi tuyên truyền, phối hợp với Báo Gia Lai, Đài phát thanh truyền hình tỉnh thực hiện 9 trang tin chuyên đề và 07 phóng sự về chính sách BHTN, thực hiện tuyên truyền trực tiếp cho người lao động tại các doanh nghiệp lớn, như: Công ty TNHH MTV cao su Chư Sê, Công ty TNHH MTV lâm nghiệp Knat, Công ty TNHH Đá Việt Kong Hde… Qua đó, các đơn vị đã từng bước nhận thức được việc tổ chức tốt thực hiện chính sách BHTN sẽ góp phần ổn định đời sống và hỗ trợ cho người lao động được học nghề và tìm việc làm, sớm đưa họ trở lại làm việc. Bên cạnh đó BHTN còn giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước và doanh nghiệp.

Với thời gian gần 03 năm triển khai chính sách chế độ BHTN cho thấy số đơn vị và lao động tham gia có chiều hướng gia tăng: Nếu tính trong năm 2010 tòan tỉnh có 1.802 đơn vị sử dụng lao động tham gia BHXH thì đã có 680 đơn vị sử dụng từ 10 lao động trở lên phải đóng BHTN (chiếm 37,74% tổng số đơn vị) thì tính đến tháng 9 năm 2011 tỷ lệ này tăng lên 38,60% (747/1935 đơn vị). Đối với số đơn vị và lao động đăng ký tham gia BHTN năm sau cao hơn năm trước, cụ thể: Số đơn vị đăng ký tham gia BHTN năm 2011 so với năm 2009 tăng tỷ lệ 64,9% (747/453 đơn vị). Tổng số lao động nộp BHTN so với năm 2009 tăng tỷ lệ 9,85% (59.663/40.124 người). Trong đó số đơn vị ngoài quốc doanh tăng 34,01% (197/147 đơn vị) với số người tham gia BHTN tăng 31,56% (6.818/5.215 người). Bên cạnh sự vận động người lao động tham gia đóng BHTN, việc chi trả chế độ BHTN cho người lao động được thực hiện từ tháng 01/2010 được cơ quan BHXH chủ động phối hợp với ngành Lao động -Thương binh và Xã hội, Trung tâm giới thiệu việc làm thống nhất về thời gian, cách thức trao đổi, tiếp nhận, chuyển giao hồ sơ, chứng từ chi trả trợ cấp thất nghiệp đảm bảo thuận tiện, kịp thời cho người lao động hưởng trợ cấp thất nghiệp và giải quyết những vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện BHTN trên địa bàn tỉnh. Tính đến nay có 832 lượt người được hưởng trợ cấp thất nghiệp với số tiền chi trả trên 2,88 tỷ đồng. Người hưởng trợ cấp hàng tháng có mức cao nhất là ông Đào Đình Dương số sổ 7910497663 (Công ty cổ phần nhựa Ngọc Nghĩa- TP. HCM): 4.200.000 đồng/tháng; ông Ngô Thành Luyện số sổ 3898002438 (Công ty cổ phần Mía Đường): 3.902.700 đồng/tháng. Theo chỉ số thống kê cho thấy số lao động trên địa bàn tỉnh nhận trợ cấp thất nghiệp có 605 lượt người. So với tổng số lao động tham gia BHTN thì tần suất thất nghiệp trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua ở mức 1,01.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện còn bộc lộ những vướng mắc, tồn tại : Một số đơn vị sử dụng lao động chưa thực hiện đóng đầy đủ số tiền phải tham gia BHTN cho người lao động đã làm ảnh hưởng đến việc giải quyết kịp thời chế độ BHTN, cụ thể năm 2009 nợ đọng 699 triệu đồng, năm 2010: 550 triệu đồng và 9 tháng đầu năm 2011 nợ đọng 1.146 triệu đồng. Các cơ quan chức năng chưa hướng dẫn rõ và kịp thời việc thực hiện nội dung quy định tại Điều 2 Thông tư số 96/2009/TT-BTC ngày 20/05/2009 của Bộ Tài chính hướng dẫn chế độ tài chính đối với quỹ BH thất nghiệp nên một số đơn vị chưa có kinh phí đóng BHTN cho người lao động năm 2009. Người sử dụng lao động chưa nhận thức đầy đủ về trách nhiệm của mình và chưa nắm rõ các qui định về hoàn thiện các thủ tục, giấy tờ cho người lao động để đăng ký thất nghiệp và nộp hồ sơ hưởng BHTN như các giấy tờ chứng minh về việc chấm dứt hợp đồng lao động, làm các thủ tục chốt sổ BHXH cho người lao động. Hoặc chậm phổ biến về các nội dung có liên quan đến chế độ, chính sách BHTN nên một bộ phận không nhỏ người lao động không nắm bắt được, dẫn đến việc đăng ký thất nghiệp và hoàn thiện hồ sơ hưởng BHTN chậm theo quy định.

Về cơ chế, chính sách còn bất cập, như: Văn bản hướng dẫn thực hiện Nghị định 127/2008/NĐ- CP và ngày 22/01/2009 của Chính phủ còn chậm và nhiều điểm chưa phù hợp hoặc chưa rõ ràng, như: Quy định về tham gia BHTN đối với người đứng đầu các đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước chưa rõ ràng hoặc chưa xác định cụ thể các tổ chức, đơn vị sự nghiệp phải tham gia BHTN nên việc xác định các đối tượng tham gia BHTN còn gặp nhiều khó khăn. Nhất là những người được tuyển dụng vào làm việc tại các đơn vị sự nghiệp nhà nước (ngành giáo dục, Y tế) trước ngày Nghị định 116/2003/NĐ-CP ngày 10/10/2003 của Chính phủ thuộc đối tượng tham gia BHTN nhưng họ vẫn chưa thông suốt vì cho rằng họ là người trong biên chế nhà nước không phải hợp đồng làm việc.

Một số nội dung hướng dẫn cần làm rõ như qui định về việc người thất nghiệp từ chối nhận việc làm vì lý do không chính đáng; các trường hợp được coi là có việc làm; người lao động chưa làm việc đủ tháng nhưng đã đóng BHTN đủ tháng…cần được hướng dẫn, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Khi thực hiện chi trả chế độ trợ cấp thất nghiệp thì vấn đề thời gian đăng ký thất nghiệp, hoàn thiện hồ sơ đề nghị giải quyết trợ cấp và việc phải thông báo tình trạng tìm việc làm trong thời gian đang hưởng trợ cấp thất nghiệp, gây không ít khó khăn cho người lao động. Theo quy định trong thời hạn 7 ngày người lao động mất việc làm phải đăng ký với Trung tâm giới thiệu việc làm và phải nộp đầy đủ hồ sơ trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày đăng ký là rất khó khăn cho người lao động. Mặt khác, giải quyết hồ sơ trợ cấp thất nghiệp do Trung tâm giới thiệu việc làm thực hiện; chi trả trợ cấp và cấp thẻ Bảo hiểm y tế cho người thất nghiệp trong thời gian hưởng trợ cấp do cơ quan BHXH thực hiện nên họ phải đi lại nhiều lần. Về mức hưởng: Quy định đóng đủ 12 tháng đến dưới 36 tháng được hưởng 3 tháng trợ cấp là chưa hợp lý, vì người thất nghiệp có thể chỉ đóng đủ 12 tháng để hưởng 3 tháng trợ cấp, như vậy trong vòng 36 tháng có thể hưởng đến 9 tháng trợ cấp.

Nhằm thực hiện tốt hơn nữa trong việc giải quyết chính sách BHTN đến người lao động trong thời gian tới, thiết nghĩ: Đề nghị các cơ quan có chức năng tiếp tục tổ chức rà soát, sửa đổi và bổ sung kịp thời các văn bản hướng dẫn thực hiện chế độ, chính sách BHTN; hoàn thiện quy trình thực hiện BHTN và phải thực hiện đúng các quy định hiện hành. Tăng cường chỉ đạo kiểm tra, thanh tra, phát hiện những khó khăn, vướng mắc để kịp thời xử lý; công tác thông tin, tuyên truyền các chế độ, chính sách về BHTN trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Mặt khác, Nghị định 127/2008/NĐ-CP quy định Bảo hiểm thất nghiệp gồm nhiều chế độ hỗ trợ như chế độ trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ học nghề, hỗ trợ tìm việc làm và bảo hiểm y tế lại được thực hiện bởi nhiều cơ quan: Trung tâm giới thiệu việc làm tiếp nhận hồ sơ, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh quyết định hưởng; Cơ sở dạy nghề thực hiện đào tạo nghề cho người thất nghiệp; Bảo hiểm xã hội tỉnh chịu trách nhiệm thu, cấp thẻ BHYT và chi trả các chế độ. Như vậy, cần đẩy mạnh sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan thực hiện từng quy trình cụ thể. Đây là nội dung có vai trò hết sức quan trọng ảnh hưởng đến kết quả thực hiện chính sách, chế độ BHTN.