Những kết quả đạt được sau 02 năm triển khai thực hiện Luật

Báo cáo của Bộ Y tế và BHXH Việt Nam trình bày tại Hội nghị khẳng định: Với trách nhiệm quản lý nhà nước về BHYT, Bộ Y tế đã phối hợp với các Bộ, ngành và BHXH Việt Nam ban hành và trình cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản hướng dẫn tổ chức thực hiện Luật BHYT kịp thời, bảo đảm chất lượng và đáp ứng các yêu cầu trong tổ chức thực hiện chính sách. Bên cạnh đó, Ban Cán sự Đảng Bộ Y tế và Ban Cán sự Đảng BHXH Việt Nam đã phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương ban hành Hướng dẫn 90/HD-BTG-BYT-BHXH để thực hiện Chỉ thị 38-CT/TW ngày 07/9/2009 của Ban Bí thư về “Đẩy mạnh công tác BHYT trong tình hình mới”.

Tại các địa phương, hầu hết các tỉnh, thành phố đã thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện Luật BHYT, 39 tỉnh có Quy chế phối hợp liên ngành Y tế - BHXH; 19 tỉnh, thành phố đã ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Luật và thực hiện Chỉ thị số 38-CT/TW của Ban Bí thư; 10 tỉnh đã ban hành văn bản chỉ đạo tăng mức hỗ trợ đóng BHYT cho hộ cận nghèo, học sinh sinh viên. Cấp ủy, HĐND, UBND nhiều tỉnh, thành phố đã quan tâm chỉ đạo thực hiện thực hiện Luật BHYT và tổ chức tổng kết một năm thực hiện Luật BHYT.

Cùng với việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Bộ Y tế và BHXH Việt Nam đã phối hợp tổ chức các hội nghị phổ biến Luật BHYT và các văn bản hướng dẫn; tổ chức các hoạt động tuyên truyền Luật BHYT và các văn bản hướng dẫn với nội dung và hình thức đa dạng, phong phú.

Việc mở rộng các nhóm đối tượng cơ bản đã được thực hiện theo đúng lộ trình của Luật. Tính đến 31/12/2010, tổng số người tham gia BHYT là 52,407 triệu, tỷ lệ bao phủ đạt 60% dân số, tăng 12,65 triệu người so với năm 2008 - thời điểm Luật BHYT chưa có hiệu lực. Sáu tháng đầu năm 2011 đã có 53,5 triệu người tham gia BHYT.

Năm 2010, có 2.176 cơ sở KCB ký hợp đồng khám chữa bệnh cho người có thẻ BHYT, bao gồm: 1900 cơ sở KCB nhà nước và 276 cơ sở tư nhân. Số trạm y tế xã thực hiện KCB BHYT là 6.178 trạm chiếm khoảng 60% tổng số trạm y tế xã trên cả nước, tăng 10% so với năm 2009.

Sáu tháng đầu năm 2011, có 2.303 cơ sở KCB ký hợp đồng khám chữa bệnh cho người có thẻ BHYT, bao gồm: 1.922 cơ sở  KCB nhà nước và 381 cơ sở tư nhân. Số trạm y tế xã thực hiện KCB BHYT là 8.656 trạm chiếm khoảng 80% tổng số trạm y tế xã trên cả nước, tăng 28% so với năm 2010.

Trong năm 2010 đã có 106 triệu lượt người bệnh BHYT đi khám chữa bệnh (97,5 triệu lượt điều trị ngoại trú và 8,5 triệu lượt điều trị nội trú) tần suất khám chữa bệnh bình quân 2,1 lần/người/năm. Tỷ lệ bệnh nhân khám chữa bệnh BHYT tại một số cơ sở KCB tuyến tỉnh, huyện chiếm khoảng 70-80% tổng số bệnh nhân khám chữa bệnh chung.

Đến cuối năm 2010 đã có 359 Bệnh viện, chủ yếu tuyến huyện (chiếm 16,5% cơ sở khám, chữa bệnh BHYT, không kể Trạm y tế xã) của 50/63 địa phương trên cả nước áp dụng cơ chế thanh toán theo định suất. Một số tỉnh đã áp dụng phương thức này cho tất cả các bệnh viện huyện trong tỉnh (Hải Phòng, Hải Dương, Hà Nam) với sự chỉ đạo thống nhất của Sở Y tế và BHXH tỉnh, thành phố.

Phương thức thanh toán theo trường hợp bệnh cũng bắt đầu được áp dụng thí điểm tại 2 bệnh viện của Hà Nội (Thanh Nhàn và Ba Vì) với 4 nhóm bệnh là Viêm ruột thừa, Viêm phổi người lớn, Viêm phổi trẻ em và Đẻ thường. Hình thức thanh toán trọn gói đối với một số phẫu thuật tim mạch đã được áp dụng thí điểm tại Trung tâm Tim mạch - Bệnh viện E.

Từ 01/01/2010, mức đóng BHYT được điều chỉnh bằng 4,5% mức tiền lương, tiền công, tiền trợ cấp BHXH hoặc mức tiền lương tối thiểu (tăng 1,5 lần so với năm 2009). Số thu năm 2010 đạt 25.540 tỷ đồng, tăng 96% so với năm 2009; số chi của quỹ BHYT năm 2010 là 19.666 tỷ đồng, tăng 24% so với năm 2009. Việc tăng thu của quỹ năm 2009 - 2010 là do có sự gia tăng số người tham gia (trong đó có việc chuyển ngân sách để bảo đảm KCB miễn phí cho nhóm trẻ em dưới 6 tuổi) và do có điều chỉnh tăng mức tiền lương tối thiểu.

Năm 2010, quỹ BHYT đã cân đối thu chi, bù đắp phần bội chi của những năm trước.

Khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện Luật

Sau 2 năm thực hiện, Luật BHYT đã từng bước đi vào cuộc sống, khẳng định tính đúng đắn và phù hợp trong lựa chọn chính sách tài chính y tế thông qua BHYT. Tuy nhiên, cũng chính trong quá trình triển khai thực hiện Luật, đã bộc lộ một số bất cập, khó khăn, vướng mắc. Báo cáo tham luận của các đại biểu tham dự Hội nghị đã góp phần làm rõ những bất cập này:

Công tác tuyên truyền ở một số địa phương chưa được quan tâm đúng mức, người dân thiếu thông tin những quy định mới của Luật BHYT. Sự phối hợp giữa các Sở, Ban, ngành của địa phương chưa chặt chẽ trong việc triển khai thực hiện chính sách BHYT…

Tỷ lệ tham gia BHYT chưa đầy đủ, tính tuân thủ pháp luật chưa cao. Trong khoảng 40% dân số chưa tham gia BHYT, có cả đối tượng tham gia BHYT bắt buộc và đối tượng được ngân sách nhà nước hỗ trợ một phần mức đóng (người lao động trong các doanh nghiệp mới đạt 53,4% và có khoảng 13,1% số người cận nghèo). Tỷ lệ tham gia BHYT của nhóm tự nguyện đóng BHYT là rất thấp, chỉ đạt trên 18% tổng số đối tượng.

Chất lượng khám, chữa bệnh nhìn chung còn chưa đáp ứng nhu cầu KCB của nhân dân nhất là ở tuyến y tế cơ sở và các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa do điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị, quy định phạm vi chuyên môn, năng lực cán bộ còn hạn chế. Hầu hết các các bệnh viện đều quá tải, nhất là ở các cơ sở tuyến tỉnh, tuyến trung ương. Nhiều bệnh viện phải tổ chức khám chữa bệnh ngoài giờ để giải quyết KCB cho đối tượng BHYT. Tình trạng khám, chữa bệnh vượt tuyến dẫn tới sự quá tải ở tuyến trên và người dân chưa hài lòng vì thủ tục KCB và phải mất thời gian chờ đợi. Nhiều đại biểu tham dự Hội nghị cho rằng Luật BHYT quy định thanh toán khám, chữa bệnh vượt tuyến theo tỷ lệ 30, 50, 70% là nguyên nhân dẫn tới sự quá tải ở tuyến trên.

Một số nội dung trong các văn bản hướng dẫn thực hiện BHYT chưa cụ thể, chưa phù hợp với thực tế dẫn đến một số khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện như: Quy định về thủ tục thanh toán chi phí khám chữa bệnh tai nạn giao thông chưa rõ ràng (khó khăn trong việc xác định tình trạng có vi phạm pháp luật về giao thông hay không để được hưởng quyền lợi BHYT). Quy định trẻ em dưới 6 tuổi có thể sử dụng các giấy tờ thay thế thẻ BHYT để đi khám, chữa bệnh (như giấy khai sinh, giấy chứng sinh) gây khó khăn cho công tác thống kê chi phí khám, chữa bệnh BHYT và quản lý khám chữa bệnh ban đầu. Quy định về xã hội hoá, tự chủ tài chính chưa đầy đủ, chưa chặt chẽ dẫn tới tình trạng lạm dụng trang thiết bị y tế xã hội hóa tại các cơ sở y tế để trục lợi gây nên tình trạng bội chi quỹ khám, chữa bệnh BHYT trong những năm qua. Chưa có quy định cụ thể về việc xử phạt các vi phạm trong lĩnh vực BHYT, do đó chưa hạn chế được tình trạng lạm dụng, trục lợi quỹ BHYT vẫn đang diễn ra hiện nay.

Qua kiểm tra cho thấy, tình trạng lạm dụng, trục lợi quỹ BHYT vẫn diễn ra khá phức tạp và khó kiểm soát. Đơn cử như việc chỉ định thực hiện các dịch vụ kỹ thuật sử dụng máy móc thiết bị được trang bị từ nguồn vốn xã hội hóa rộng rãi, quá mức cần thiết với tình trạng bệnh lý. Thống kê các chi phí không thuộc phạm vi thanh toán của quỹ BHYT; thống kê số lượng dịch vụ nhiều hơn số lượng thực tế chỉ định; tính sai giá thuốc, dịch vụ kỹ thuật, vật tư y tế tiêu hao…

Hài hòa mối quan hệ ba bên trong tổ chức thực hiện Luật

Thay mặt lãnh đạo hai ngành chủ trì Hội nghị, PGS TS. Nguyễn Thị Kim Tiến, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Y tế phát biểu kết luận khẳng định: Sau 2 năm thực hiện Luật BHYT, chúng ta đã thực hiện khá tốt lộ trình BHYT toàn dân với bước tiến tương đối nhanh; chất lượng khám, chữa bệnh BHYT từng bước được nâng lên, cùng với đó quỹ BHYT dần được cân đối. Tuy nhiên, để tiếp tục thực hiện tốt Luật BHYT với chặng đường cuối của lộ trình BHYT toàn dân, cần đảm bảo 03 nguyên tắc: cam kết tài chính từ phía Chính phủ hỗ trợ nhóm đối tượng chính sách tham gia BHYT; sự đồng thuận của cộng đồng và phát huy kinh nghiệm trong tổ chức thực hiện. Bên cạnh đó, cần đảm bảo sự hài hòa mối quan hệ nhu cầu và lợi ích của cả ba bên: cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan thực thi và người hưởng thụ chính sách.

Đối với vấn đề quản lý nhà nước và ban hành văn bản quy phạm pháp luật về BHYT, Bộ Y tế sẽ thành lập Ban chỉ đạo và Ban biên soạn tham mưu dự thảo sửa đổi Luật BHYT có sự tham gia của các Bộ, ngành chức năng, trong đó đặc biệt chú trọng đến những vấn đề đang vướng mắc như: việc xác định lộ trình BHYT toàn dân, mệnh giá thẻ BHYT, quy định về khám, chữa bệnh vượt tuyến, trái tuyến, quy định cùng chi trả,… Sớm hoàn thành Đề án BHYT toàn dân trình Chính phủ và tham mưu với Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết về BHYT toàn dân. Việc thành lập phòng BHYT thuộc Sở Y tế cần xem xét, trước mắt nên bố trí 02 biên chế thuộc phòng nghiệp vụ y chuyên trách công tác BHYT.

Không ngừng nâng cao chất lượng dịch vụ khám, chữa bệnh BHYT thông qua việc tiếp tục thực hiện tốt Chương trình hành động ban hành kèm theo quyết định 527 của Bộ trưởng Bộ Y tế và xây dựng Đề án nâng cao chất lượng một cách toàn diện. Thành lập Hội đồng xây dựng giá viện phí bao gồm thành viên là các chuyên gia đến từ Bộ Y tế, Bộ Tài chính, BHXH và các đơn vị có liên quan, việc tăng giá viện phí phải được xây dựng theo lộ trình, công khai, minh bạch.

Việc mở rộng đối tượng tham gia BHYT cần tập trung làm tốt hơn nữa công tác truyền thông. Bên cạnh đó cần huy động các nguồn kinh phí hỗ trợ đối tượng tham gia BHYT. Tổ chức kiểm tra liên ngành tại một số địa phương có tỷ lệ người tham gia BHYT thấp. Nghiên cứu, đề xuất bỏ quy định trẻ em dưới 6 tuổi đi khám, chữa bệnh chỉ cần xuất trình giấy khai sinh nhằm tăng cường trách nhiệm của gia đình và chính quyền địa phương, các cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc cấp thẻ kịp thời, đảm bảo quyền lợi cho các em. Xây dựng quỹ hỗ trợ người nghèo mắc các bệnh nan y, chi phí KCB lớn…

Đối với công tác thanh quyết toán, kiểm soát quỹ, cần tăng cường đổi mới phương thức thanh toán: bên cạnh việc tiếp tục nhân rộng thanh toán theo định suất, cần nghiên cứu áp dụng một số hình thức thanh toán khác đồng thời có tổng kết, đánh giá việc thực hiện phương thức thanh toán theo định suất.

Để kịp thời đánh giá kết quả thực hiện Luật và giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai, Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến yêu cầu nâng tần xuất tổ chức hội nghị tổng kết thực hiện Luật lên mỗi năm một lần.

Tại Hội nghị tổng kết 02 năm thực hiện Luật BHYT, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến trao tặng Kỷ niệm chương Vì sức khỏe nhân dân cho 03 đồng chí lãnh đạo BHXH Việt Nam: Thứ trưởng, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Lê Bạch Hồng; Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Đình Khương và Phó Tổng Giám đốc Nguyễn Minh Thảo. Tặng Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Y tế cho 20 tập thể và 18 cá nhân có thành tích xuất sắc trong thực hiện chính sách BHYT giai đoạn 2008-2011.