Theo quy định của Luật bảo hiểm xã hội, người đang hưởng lương hưu nếu bị chết thì thân nhân của họ được hưởng trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất hằng tháng hoặc trợ cấp tuất một lần. Mức trợ cấp mai táng bằng mười tháng lương tối thiểu chung; mức trợ cấp hằng tháng của mỗi thân nhân bằng 50% mức lương tối thiểu chung, trường hợp thân nhân không có người trực tiếp nuôi dưỡng thì mức trợ cấp hằng tháng bằng 70% mức lương tối thiểu chung; mức trợ cấp tuất một lần đối với thân nhân của người đang hưởng lương lưu chết được tính theo thời gian đã hưởng lương hưu, nếu chết trong hai tháng đầu hưởng lương hưu thì tính bằng 48 tháng lương hưu đang hưởng, nếu chết vào những tháng sau đó, cứ hưởng thêm một tháng lương hưu thì mức hưởng trợ cấp giảm đi 0.5 tháng lương hưu, mức thấp nhất bằng 03 tháng lương hưu đang hưởng.

Quy định trợ cấp tuất hằng tháng là đảm bảo cho những người sống phụ thuộc vào thu nhập của người lao động hoặc người hưởng lương hưu (khi còn sống) có mức thu nhập tối thiểu khi họ không thể lao động, không thể tạo ra thu nhập để duy trì cuộc sống, nhất là những đứa con còn nhỏ hoặc đang còn đi học có được một khoản kinh phí để trang trải cuộc sống và chi phí học tập. Điều này đã khẳng định tính nhân văn, nhân đạo sâu sắc của chính sách bảo hiểm xã hội đối với người lao động tham gia bảo hiểm xã hội và người hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội, nhằm góp phần đảm bảo an sinh xã hội.

Tuy nhiên, không phải tất cả mọi thân nhân của người lao động và người hưởng lương hưu đều mong muốn điều này, nhất là đối với thân nhân của người vừa mới nghỉ việc hưởng lương hưu bị chết.

Khi nghỉ việc hưởng lương hưu, tất cả mọi người lao động đều mong muốn mình có được sức khỏe tốt để tiếp tục cống hiến, tiếp tục làm một công việc nào đó có ích, có ý nghĩa trong cuộc sống; sống khỏe, sống có ích còn là tấm gương, là chỗ dựa tinh thần cho con cháu trong việc lao động, học tập, rèn luyện phẩm chất đạo đức. Song, sức khỏe con người ai mà đoán trước được, khi tuổi cao, sức yếu, những rủi ro ốm đau, bệnh tật là nỗi lo không của riêng ai và thực tế đã có nhiều người mới chỉ nhận lương hưu được một vài tháng đã mãi mãi ra đi do bệnh tật hiểm nghèo, để lại sau đó những mất mát, đau thương và nợ nần chồng chất do những khoản chi phí y tế rất lớn cho việc chữa bệnh.

Những trường hợp như vậy, thân nhân của họ có thể đủ điều kiện được hưởng chế độ trợ cấp tuất hàng tháng, nhưng thời gian hưởng rất ngắn và rất ít người được hưởng (bởi vì tuổi nghỉ việc hưởng lương hưu đa phần nằm trong khoảng từ 50 đến 60 tuổi, lúc này con cái phần lớn đã trưởng thành, cha, mẹ thì người còn, người mất và thường tuổi đã cao, sức đã yếu…), có trường hợp chỉ hưởng được một đến hai tháng trợ cấp tuất là hết hưởng (con còn đi học phổ thông nhưng chỉ còn mấy tháng là tốt nghiệp; con gần đến tuổi lao động; cha, mẹ đã già yếu không sống được bao lâu). Có trường hợp người lao động vừa nghỉ việc hưởng lương hưu được một tháng đã chết, thân nhân đủ điều kiện hưởng trợ cấp tuất hàng tháng là người mẹ của đối tượng nay đã hơn 80 tuổi, sức khỏe quá yếu, không biết sống nay, chết mai thế nào, được nhận tiền trợ cấp hàng tháng với mức 365 ngàn đồng/tháng (thời điểm hiện nay), trong khi bản thân đối tượng không trực tiếp nuôi dưỡng nhưng có trách nhiệm chu cấp kinh phí nuôi dưỡng. Một sự thiệt thòi vô cùng lớn, vì nếu họ không có thân nhân đủ điều kiện hưởng trợ cấp tuất hàng tháng thì thân nhân của họ sẽ được hưởng trợ cấp tuất một lần và số tiền hưởng một lần này có thể lên đến nhiều chục triệu, thậm chí trên trăm triệu đồng. Số tiền này có thể đủ để trang trải được khoản chi phí khám bệnh, chữa bệnh cho họ và tất nhiên sẽ giải quyết được nhiều vấn đề khó khăn khác của người thân, gia đình trong lúc họ bị ốm đau, bệnh tật.

Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội. Về cơ bản mục tiêu của bảo hiểm xã hội là bù đắp những rủi ro cho người lao động theo nguyên tắc “có đóng – có hưởng” và có chia sẻ giữa những người tham gia BHXH, các quy định của Luật BHXH không chỉ đảm bảo sự công bằng tương đối trong việc tham gia và thụ hưởng mà còn nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng, hợp pháp của người lao động tham gia và thụ hưởng các chế độ BHXH. Mặt khác, quỹ BHXH chỉ được sử dụng để chi trả các chế độ BHXH, không được sử dụng quỹ vào bất kỳ mục đích nào khác nếu không được sự cho phép của Nhà nước; quỹ BHXH được Nhà nước bảo hộ và không bị phá sản, do vậy việc ngày càng đảm bảo lợi ích của người lao động tham gia BHXH và người hưởng các chế độ BHXH phải được ưu tiên hàng đầu.

Để đảm bảo sự công bằng đối với người lao động tham gia và thụ hưởng chế độ BHXH, cần có sự điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung quy định về chế độ tử tuất và nên chăng có thể để thân nhân của người hưởng lương hưu chết trong các trường hợp này được tự chọn hình thức hưởng hàng tháng hoặc một lần phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh thực tế của thân nhân, gia đình của họ.