Mở rộng, gia tăng quyền, lợi ích, tạo sự hấp dẫn để thu hút người lao động tham gia BHXH là một trong những mục tiêu cơ bản của “cải cách chính sách BHXH”, vừa bảo đảm nguyên tắc đóng - hưởng, vừa bảo đảm công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững. Một trong những chính sách đó chính là chế độ thai sản cho người tham gia BHXH tự nguyện.

Tuyên truyền chính sách BHXH, BHYT tại xã Chư Á, thành phố Pleiku

Theo quy định của pháp luật về BHXH hiện hành, chế độ thai sản chỉ áp dụng đối với người lao động tham gia BHXH bắt buộc, mở rộng quyền lợi đối với lao động nam đang tham gia BHXH bắt buộc có vợ sinh con, vợ mang thai hộ sinh con khi đủ điều kiện theo quy định được hưởng chế độ thai sản.

Chính sách BHXH tự nguyện được triển khai từ năm 2008, tuy nhiên chính sách BHXH tự nguyện chỉ quy định 02 chế độ đối với người tham gia, gồm chế độ hưu trí và tử tuất. Chính sách hỗ trợ mức đóng BHXH tự nguyện của Nhà nước đối với người tham gia đã và đang phát huy hiệu quả, thu hút được số lượng người tham gia ngày càng tăng, song thực tế chưa tương xứng với tiềm năng, còn một bộ phận lớn người lao động khu vực phi chính thức “chưa được vào lưới an sinh” để được hưởng các chính sách an sinh xã hội, phần vì hoàn cảnh khó khăn, nhưng một phần có lẽ quy định của chính sách chưa đủ hấp dẫn để họ tham gia BHXH tự nguyện.

Với mục tiêu “từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân” (Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23/5/2018 của Ban Chấp hành Trung ương Khóa XII), đồng thời khắc phục những tồn tại, hạn chế, bất cập của quy định hiện hành và cụ thể hóa các quan điểm, định hướng đã được nêu tại các văn kiện, nghị quyết của Đảng, Luật BHXH số 41/2024/QH15 được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 29/6/2024 (có hiệu lực từ ngày 01/7/2025) đã bổ sung chế độ thai sản đối với người tham gia BHXH tự nguyện (cả lao động nam và lao động nữ), thể hiện được sự linh hoạt của chính sách, mang đậm tính nhân văn, hướng đến vì quyền lợi của người tham gia.

Theo đó, người có thời gian đóng BHXH tự nguyện hoặc vừa đóng BHXH bắt buộc vừa đóng BHXH tự nguyện từ đủ 06 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con được hưởng trợ cấp thai sản khi thuộc một trong các trường hợp là lao động nữ sinh con hoặc lao động nam có vợ sinh con; trường hợp chỉ có người mẹ đóng BHXH tự nguyện mà mẹ chết sau khi sinh con thì cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng hưởng trợ cấp thai sản; trường hợp cả cha và mẹ cùng đóng BHXH tự nguyện đủ điều kiện hưởng trợ cấp thai sản theo quy định thì chỉ cha hoặc mẹ được hưởng trợ cấp thai sản; trường hợp người tham gia vừa có đủ điều kiện hưởng trợ cấp thai sản trong BHXH tự nguyện và vừa có đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản trong BHXH bắt buộc thì chỉ được hưởng chế độ thai sản trong BHXH bắt buộc; trường hợp mẹ đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản trong BHXH bắt buộc, cha đủ điều kiện hưởng trợ cấp thai sản trong BHXH tự nguyện thì mẹ được hưởng chế độ thai sản trong BHXH bắt buộc và cha được hưởng trợ cấp thai sản trong BHXH tự nguyện và ngược lại.

Từ ngày 01/7/2025, mức trợ cấp thai sản đối với người tham gia BHXH tự nguyện là 02 triệu đồng cho mỗi con được sinh ra và mỗi thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ. Bên cạnh đó, lao động nữ là dân tộc thiểu số hoặc lao động nữ là người dân tộc Kinh có chồng là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo khi sinh con còn được hưởng chính sách hỗ trợ khác theo quy định của Chính phủ.