Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) quy định việc định kỳ 3 năm, Chính phủ sẽ thực hiện rà soát, đánh giá và đề xuất việc điều chỉnh mức trợ cấp hưu trí xã hội, dần thu hẹp khoảng cách của mức trợ cấp xã hội hiện còn thấp so với mức sống tối thiểu, chuẩn nghèo...

Tại Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) mới nhất đã quy định hạ độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi xuống còn 75 tuổi trở lên, mở rộng phúc lợi an sinh cho nhóm NCT. Theo Dự thảo Luật, Ủy ban TVQH sẽ quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế- xã hội và khả năng của NSNN từng thời kỳ theo đề nghị của Chính phủ. Người đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng được NSNN đóng BHYT theo quy định của pháp luật về BHYT, khi chết thì tổ chức, cá nhân lo mai táng được nhận hỗ trợ chi phí mai táng theo quy định của pháp luật về NCT.

Tại báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), Ủy ban TVQH cho biết, hưu trí xã hội là sàn an sinh xã hội tối thiểu cho NCT không có lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp xã hội, được quy định phù hợp với khả năng NSNN trong từng thời kỳ. Việc hạ độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội là cần thiết để thể chế hoá quan điểm được nêu tại Nghị quyết số 28-NQ/TW bao gồm: “mở rộng diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân”; đến năm 2030 phấn đấu đạt “khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội”; và “điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội phù hợp với khả năng của ngân sách”.

Theo số liệu thống kê, tính đến cuối năm 2022, Việt Nam có khoảng 14,4 triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu. Đây là số người từ 55 tuổi trở lên đối với nữ; từ 60 tuổi trở lên đối với nam. Trong đó, tổng số người hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng, trợ cấp hưu trí xã hội chỉ khoảng hơn 5,1 triệu người, chiếm khoảng 35% tổng số người sau độ tuổi nghỉ hưu. Như vậy, tại thời điểm thống kê vẫn còn khoảng 9,3 triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu (chiếm 65%) chưa thuộc diện bao phủ của hệ thống BHXH.

Về ý kiến ĐBQH cho rằng, dễ gây tâm lý cho NLĐ chủ quan cứ rút BHXH một lần vẫn sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, Ủy ban TVQH cho rằng vấn đề này về căn bản phải được khắc phục bằng nhiều giải pháp tổng thể, nhất là công tác thông tin, tuyên truyền chính sách, qua việc thực hiện đồng bộ các giải pháp hạn chế rút BHXH một lần. Đồng thời, dựa trên thực tế khoảng cách giữa mức lương hưu do đóng góp, tham gia BHXH với mức trợ cấp hưu trí xã hội cũng là để NLĐ phải cân nhắc việc lựa chọn giữa hai chế độ này.

Ngoài ra, Dự thảo Luật cũng nêu rõ, mức trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng do Chính phủ quy định phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế- xã hội và khả năng của NSNN từng thời kỳ. Tùy thuộc điều kiện kinh tế- xã hội, khả năng cân đối ngân sách, kết hợp huy động các nguồn lực xã hội tại địa phương, UBND cấp tỉnh trình HĐND cùng cấp quyết định hỗ trợ thêm cho người hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Theo Ủy ban TVQH, trợ cấp hưu trí xã hội được kế thừa và phát triển một phần từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng đối với NCT quy định tại khoản 2 Điều 17 của Luật Người cao tuổi. Do vậy, mức hỗ trợ phải vừa bảo đảm phù hợp với điều kiện kinh tế- xã hội và khả năng của NSNN, lại phải bảo đảm hài hòa với các chế độ của người tham gia BHXH theo nguyên tắc đóng- hưởng. Chính vì vậy, tại thời điểm hiện nay mức trợ cấp này vẫn còn thấp so với mức sống tối thiểu, chuẩn nghèo quốc gia.

Bên cạnh đó, Dự thảo Luật cũng đã thiết kế liên kết tầng giữa chính sách hưu trí xã hội với hưu trí cơ bản, trợ cấp xã hội. Theo đó, người dân có thể chọn hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính phần bảo lưu của mình trong thời gian từ khi đủ tuổi nghỉ hưu, đến trước tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Trong thời gian hưởng này thì được ngân sách nhà nước đóng BHYT; nếu chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp mai táng. Đồng thời, Dự thảo Luật cũng đã được chỉnh lý để thấy rõ hơn về mối quan hệ liên kết giữa các tầng BHXH nhằm để người tham gia thấy rõ lợi ích khi bảo lưu thời gian đóng BHXH để được hưởng chính sách khi không đủ điều kiện hưởng chế độ hưu trí.

Ủy ban TVQH cũng nhấn mạnh, trợ cấp hưu trí xã hội là một chính sách phúc lợi xã hội dành cho NCT với nguồn bảo đảm từ NSNN nhằm góp phần bảo đảm an sinh tuổi già nên mọi người ở một độ tuổi nhất định cần được thụ hưởng như nhau. Đồng thời, tôn trọng nguyện vọng của người thụ hưởng và người thụ hưởng hoàn toàn có quyền từ chối nhận sự hỗ trợ này của nhà nước nếu không có nhu cầu.