Dự án Luật Việc làm (sửa đổi) đang được lấy ý kiến rộng rãi trên Cổng thông tin điện tử Chính phủ. Một trong những nội dung đáng quan tâm của dự án Luật này là đề xuất mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp và linh hoạt mức đóng bảo hiểm thất nghiệp.

Lao động tại Công ty trách nhiệm hữu hạn Juki Việt Nam, quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: KHÁNH TRÌNH)

Bảo hiểm thất nghiệp chưa bao phủ hết tất cả đối tượng có quan hệ lao động

Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội cho biết, Luật Việc làm hiện nay đã được thông qua tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIII ngày 16/11/2013, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2015. Văn bản luật này là cơ sở quan trọng để xây dựng các chính sách hỗ trợ người lao động, trong đó có lao động yếu thế và tăng cường cơ hội việc làm cho lao động khu vực phi chính thức; hỗ trợ lao động tìm việc làm, tiếp cận thông tin việc làm, nghề nghiệp thông qua phát triển hệ thống trung tâm dịch vụ việc làm, cho vay hỗ trợ tạo việc làm, chính sách việc làm công; hỗ trợ nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát triển kỹ năng nghề; hỗ trợ bảo đảm một phần thu nhập, giúp người thất nghiệp sớm quay trở lại thị trường lao động thông qua chính sách bảo hiểm thất nghiệp.

Tuy nhiên, qua quá trình triển khai thực hiện Luật Việc làm đã bộc lộ những khó khăn, hạn chế, bất cập. Trong đó, đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của Luật Việc làm chưa bao phủ hết tất cả đối tượng có quan hệ lao động. Chính sách bảo hiểm thất nghiệp chưa thực sự gắn với thị trường lao động, còn nặng về giải quyết trợ cấp thất nghiệp, chưa chú ý thỏa đáng đến giải pháp phòng ngừa thất nghiệp; một số quy định về chế độ trợ cấp thất nghiệp, căn cứ đóng bảo hiểm thất nghiệp không còn phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Do đó, trong dự thảo Tờ trình dự án Luật Việc làm (sửa đổi), Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đề xuất mở rộng thêm ba nhóm đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Cơ quan này nhận định, Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội ban hành ngày 23/5/2018 (sau đây gọi tắt là Nghị quyết 28) đặt ra mục tiêu phấn đấu là đến năm 2030, khoảng 45% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Trong giai đoạn 2015-2023, số người tham gia bảo hiểm thất nghiệp tăng qua các năm (bình quân tăng khoảng trên 6%/năm). Đến năm 2023, số người tham gia bảo hiểm thất nghiệp chiếm 31,5% lực lượng lao động lao động trong độ tuổi. Do đó, mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 khoảng 45% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia bảo hiểm thất nghiệp là một thách thức lớn.

Theo Luật Việc làm hiện hành, đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp chưa bao phủ hết các đối tượng có quan hệ lao động, chưa quy định người lao động có hợp đồng lao động từ đủ 1 tháng đến dưới 3 tháng thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp. Đây cũng là nhóm có nguy cơ mất việc làm cao và thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.

Mặt khác, Luật cũng chưa bao phủ đối với nhóm người làm việc không trọn thời gian, người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp tại công ty và công ty mẹ, người quản lý điều hành hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã có hưởng lương.

Do đó, trong dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) lần này, ban soạn thảo đề xuất sửa đổi, bổ sung ba nhóm đối tượng sau tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Thứ nhất là người lao động có giao kết hợp đồng lao động xác định thời hạn từ 1 tháng trở lên.

Thứ hai là người làm việc không trọn thời gian, có tổng mức tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thấp nhất bằng một nửa mức lương tối thiểu tháng vùng cao nhất do Chính phủ công bố.

Thứ ba là người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp tại công ty và công ty mẹ, người quản lý điều hành hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã có hưởng tiền lương.

Linh hoạt mức đóng bảo hiểm thất nghiệp

Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) lần này cũng đề xuất việc linh hoạt mức đóng bảo hiểm thất nghiệp.

Nghị quyết số 28-NQ/TW, Nghị quyết số 42-NQ/TW đều nhấn mạnh việc sửa đổi các quy định về mức đóng, tăng cường tính linh hoạt của chính sách nhằm mở rộng diện bao phủ, hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động.

Luật Việc làm hiện nay quy định mức đóng bảo hiểm thất nghiệp của người lao động và người sử dụng lao động cố định là 1% mức tiền lương tháng. Do đó, chưa bảo đảm tính linh hoạt trong điều chỉnh mức đóng bảo hiểm thất nghiệp, nhất là trong các trường hợp thiên tai, dịch bệnh, khủng hoảng kinh tế, suy thoái khi Quỹ kết dư lớn.

Thực tế, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 03/2021/UBTVQH15, Nghị quyết số 24/2022/UBTVQH15 nhằm hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động bị ảnh hưởng từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp.

Chính sách này đã hỗ trợ hơn 346 nghìn đơn vị với gần 12 triệu lao động giảm đóng bảo hiểm thất nghiệp khoảng 9.211 tỷ đồng. Đồng thời, hỗ trợ gần 13 triệu lao động với số tiền hơn 30,8 nghìn tỷ đồng. Ngoài ra, thực hiện Nghị quyết số 24/2022/UBTVQH15 đã hỗ trợ đối với 365.215 người với số tiền hơn 1.034 tỷ đồng.

Dự thảo Luật đề xuất sửa đổi mức đóng bảo hiểm thất nghiệp theo hướng: Người lao động đóng tối đa bằng 1% tiền lương tháng; Người sử dụng lao động đóng tối đa bằng 1% quỹ tiền lương tháng của những người lao động đang tham gia bảo hiểm thất nghiệp; Nhà nước hỗ trợ tối đa 1% quỹ tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của những người lao động đang tham gia bảo hiểm thất nghiệp và do ngân sách trung ương bảo đảm.

Thông tin mới nhất từ Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết, riêng trong năm 2023, có hơn 1,1 triệu người lao động đến nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp. Con số này tăng 12,2% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, có hơn 1 triệu người có quyết định hưởng chế độ này.