Ngày 31/10/2012, BHXH Việt Nam có văn bản số 4413/BC-BHXH báo cáo Thủ tướng Chính phủ về tình hình nợ Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế.

Tình hình nợ BHXH, BHYT

Báo cáo cho biết, thời gian qua BHXH Việt Nam đã tích cực triển khai, tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BHYT, luôn coi nhiệm vụ thu đúng, thu đủ, thu kịp thời và giảm nợ tiền đóng BHXH, BHYT là nhiệm vụ hàng đầu của Ngành. Để thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, BHXH Việt Nam đã ký Quy chế phối hợp với Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và Tổng cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm thuộc Bộ Công An trong việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT; Phối hợp với UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là UBND tỉnh) chỉ đạo các đơn vị trong Ngành tiến hành nhiều giải pháp như: phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng trên địa bàn đôn đốc, kiểm tra, chấn chỉnh các đơn vị cố tính né tránh việc tham gia BHXH, BHYT đối với người lao động, khởi kiện các đơn vị nợ, đưa danh sách các đơn vị nợ lên các phương tiện thông tin đại chúng và đề nghị không tôn vinh, khen thưởng các đơn vị còn nợ BHXH, BHYT.

Mặt khác, các bộ, ngành cũng đã có văn bản đề nghị UBND tỉnh tăng cường công tác quản lý nhà nước về BHXH, BHYT trên địa bàn như Công văn số 2238/LĐTBXH-BHXH ngày 04/7/2012 của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội về việc tăng cường quản lý nhà nước về BHXH, Công văn 2728/BYT-BH ngày 08/5/2012 của Bộ Y tế về việc tăng cường chỉ đạo thực hiện BHYT; UBND các tỉnh, thành phố có văn bản chỉ đạo trong việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT trên địa bàn.

Tính đến hết tháng 9/2012, kết quả thu BHXH, BHYT như sau:

-Số người tham gia BHXH, BHYT đạt trên 59,2 triệu người (trong đó số người tham gia BHXH, BHYT bắt buộc 10,2 triệu người, tăng 0,4 triệu người), tăng 4,1 triệu người (7,4%) so với cùng kỳ năm 2011.

-Số thu BHXH, BHYT đạt trên 93.757 tỷ đồng, bằng 77,8% so với kế hoạch Thủ tướng giao, tăng 7,3% so với cùng kỳ năm 2011.

-Số tiền nợ là 7.680 tỷ đồng, bằng 6,99% kế hoạch giao thu, tăng 1.830 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2011, trong đó: nợ BHXH 5.654 tỷ đồng; nợ BHTN 396 tỷ đồng trong đó ngân sách địa phương nợ 284 tỷ đồng chiếm 71% tổng số nợ BHTN; Nợ BHYT 1627 tỷ đồng, trong đó ngân sách địa phương nợ 962 tỷ đồng, chiếm 59,1% tổng số nợ BHYT. Trong tổng số nợ BHXH nêu trên có:

+273 tỷ đồng là số tiền nợ BHXH, BHYT của các đơn vị thuộc Tập đoàn Vinashin.

+518 tỷ đồng là số nợ của doanh nghiệp bị phá sản (39 tỷ đồng); doanh nghiệp dừng hoạt động do bị rút giấy phép kinh doanh (8 tỷ đồng), doanh nghiệp do cơ quan BHXH khởi kiện đã được tòa án xét xử và thi hành án nhưng chưa thu hồi được nợ (196 tỷ đồng), doanh nghiệp không còn giao dịch, quan hệ với cơ quan BHXH (275 tỷ đồng);

Đặc biệt, có nhiều đơn vị để nợ đọng trong thời gian dài, gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động. Không ít trường hợp chủ doanh nghiệp trích tiền lương của người lao động để đóng BHXH, BHYT nhưng không nộp hoặc khi các cơ quan thanh tra, xử lý thì doanh nghiệp mới chịu nộp. Một số trường hợp Thanh tra lao động ra quyết định xử phạt hành chính về nợ tiền đóng BHXH, BHYT nhưng doanh nghiệp không nộp phạt. Thậm chí, một số doanh nghiệp bị kiện ra Tòa về việc chậm đóng BHXH, BHYT nhưng vẫn không chấp hành các phán quyết của Tòa.

Nguyên nhân của tình trạng nợ BHXH ngày càng tăng

Báo cáo nêu rõ các nguyên nhân của tình trạng nợ đọng BHXH, BHYT là:

Thứ nhất là do cơ chế, chính sách: Do quy định mức lãi suất chậm đóng BHXH thấp hơn mức lãi suất vay ngân hàng nên đại bộ phận doanh nghiệp cố tình nợ BHXH, chấp nhận chịu phạt để chiếm dụng quỹ BHXH; Chế tài xử lý vi phạm trong lĩnh vực BHXH, BHYT còn nhiều bất cập như mức xử phạt thấp, thủ tục xử phạt phức tạp, không quy định xử lý hình sự khi chiếm dụng tiền đóng BHXH của người lao động; Cơ quan BHXH không có chức năng thanh tra, xử phạt vi phạm BHXH, do đó khi kiểm tra, phát hiện các đơn vị sử dụng lao động vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT chỉ nhắc nhở đề nghị doanh nghiệp chấp hành, sau đó phản ánh với UBND tỉnh hoặc UBND huyện để xử lý.

Thứ hai, do tình hình kinh tế - xã hội gặp nhiều khó khăn, tốc độ tăng trưởng chậm, sản xuất kinh doanh đình đốn, sức mua thị trường giảm, nhiều doanh nghiệp phá sản, giải thể hoặc tạm ngừng hoạt động không có khả năng đóng BHXH làm cho nợ BHXH tăng nhanh.

Thứ ba, Do nhận thức về trách nhiệm và quyền lợi tham gia BHXH, BHYT bắt buộc của người sử dụng lao động còn hạn chế, nhất là khu vực ngoài nhà nước, do vậy việc đóng chậm, đóng thiếu hoặc trốn đóng thường xuyên xảy ra; Người sử dụng lao động cố tình không đóng BHXH, BHYT hoặc chỉ đóng BHXH, BHYT cho một số người trong bộ khung quản lý của đơn vị để giảm chi phí, thu lợi nhuận nhiều hơn.

Thứ tư, do tổ chức thực hiện: Các ngân hàng thương mại chưa thực hiện trích tiền từ tài khoản của doanh nghiệp nợ BHXH để đóng BHXH theo quy định tại Thông tư liên tịch số 03/2008/TTLT-BLĐTBXH-BTC-NHNN ngày 18/02/2008 của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước; Việc báo cáo tham mưu đề xuất của BHXH một số tỉnh, thành phố với cấp ủy và chính quyền về tình hình nợ BHXH, BHYT chưa được thường xuyên, kịp thời; chưa có biện pháp để xử lý triệt để các trường hợp trốn đóng, nợ tiền đóng BHXH, BHYT kéo dài; Chính quyền một số tỉnh, thành phố chưa kiên quyết xử lý vi phạm và xử lý sau thanh tra, kiểm tra làm giảm hiệu lực, hiệu quả của công tác thanh tra, kiểm tra.