Ngày 21/9/2012, tại Hà Nội, BHXH Việt Nam tổ chức Hội thảo Đề án “Giao BHXH Việt Nam thực hiện chức năng thanh tra đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị sử dụng lao động và cơ sở khám, chữa bệnh BHYT trong việc chấp hành chính sách pháp luật BHXH, BHYT”. Tới dự và chủ trì hội thảo có đồng chí Đỗ Văn Sinh, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam và đại diện Văn phòng Chính phủ, Thanh tra Nhà nước, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế, Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính và đại diện lãnh đạo một số đơn vị trực thuộc BHXH Việt Nam.
 

Toàn cảnh Hội thảo.

Phát biểu khai mạc hội thảo, đồng chí Đỗ Văn Sinh, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam nhận định, thời gian qua tình trạng vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT có chiều hướng gia tăng và ngày càng phức tạp. Nhưng hiện nay chức năng, nhiệm vụ về thanh tra xử phạt lại được giao cho thanh tra chuyên ngành như Thanh tra Nhà nước, Thanh tra các Bộ, Thanh tra địa phương. Mặc khác, lực lượng Thanh tra chuyên ngành kiêm nhiệm thanh tra nhiều lĩnh vực không chỉ riêng việc thanh tra về lĩnh vực BHXH, BHYT nên dẫn đến nhiều hạn chế. Trong khi đó, Ngành BHXH có cơ cấu tổ chức kiểm tra theo mô hình 3 cấp Trung ương, tỉnh, huyện với lực lượng lớn trên 600 cán bộ kiểm tra nhưng lại không có chức năng thanh tra. Trong khi đó, Ngành BHXH chủ yếu phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT qua công tác kiểm tra. Tuy nhiên việc xử lý vi phạm mới chỉ dừng lại ở việc kiến nghị cơ quan quản lý chức năng xử lý theo quy định của pháp luật. Như vậy xảy ra tình trạng, hồ sơ kiểm tra và kết luận của BHXH chuyển qua cơ quan quản lý chức năng thì lại qua khâu kiểm tra lại dẫn đến tình trạng xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT bị chậm trễ… Để hoạt động quản lý BHXH, BHYT đạt hiệu quả tốt hơn, BHXH Việt Nam thấy rằng cần trình Chính phủ giao cho BHXH Việt Nam có quyền thanh tra, xử phạt hành vi, vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT. Hội thảo lần này nhằm lấy ý kiến, đánh giá, nhận xét của các bộ, ngành, và đại diện BHXH các tỉnh, thành phố để hoàn thiện Đề án “Giao BHXH Việt Nam thực hiện chức năng thanh tra đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị sử dụng lao động và cơ sở khám, chữa bệnh BHYT trong việc chấp hành chính sách pháp luật BHXH, BHYT” trước khi trình Chính phủ trong thời gian tới.

Thay mặt nhóm nghiên cứu Đề án, đồng chí Mai Xuân Nam, Phó Trưởng Ban Kiểm tra, BHXH Việt Nam báo cáo vắn tắt sự cần thiết, căn cứ xây dựng, nội dung và hiệu quả Đề án. Trong thời gian qua tình trạng vi phạm pháp luật về BHXH có chiều hướng gia tăng và diễn biến ngày càng phức tạp (năm 2007 số nợ BHXH, BHYT là 1.734 tỷ đồng đến năm 2011 đã là 6.420 tỷ đồng bằng 370,2%) dẫn đến hàng trăm nghìn lao động không được hưởng các chế độ BHXH, BHYT, BHTN kịp thời; mức độ vi phạm không chỉ dừng lại ở mức xử phạt hành chính mà trong một số trường hợp đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự. Trước tình hình đó tổ chức BHXH có nhiều giải pháp để thu hồi nợ đọng và chống lạm dụng quỹ BHXH, BHYT như đề nghị UBND các tỉnh thành lập các tổ thu hồi nợ liên ngành và tăng cường công tác kiểm tra để hạn chế, ngăn ngừa nhưng vi phạm. Từ năm 2007 đến năm 2011 toàn Ngành đã tiến hành kiểm tra tại 23.581 đơn vị, phát hiện hầu hết những đơn vị sử dụng lao động và các cơ sở khám, chữa bệnh BHYT này đã có các hành vi vi phạm, lạm dụng quỹ BHXH, BHYT, thu hồi trên 173 tỷ đồng và đề nghị truy đóng cho trên 280.000 lao động thuộc đối tượng phải tham gia BHXH, BHYT bắt buộc.

Nghị định số 94/2008/NĐ-CP ngày 22/8/2008 của Chính phủ quy định BHXH Việt Nam là cơ quan thuộc Chính phủ, có chức năng tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT và có quyền kiểm tra việc tham gia và hưởng chế độ, chính sách BHXH, BHYT; giải quyết các kiến nghị, khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật. Vì vậy, tổ chức BHXH có quyền và trách nhiệm tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhưng lại chỉ có chức năng kiểm tra mà không có chức năng thanh tra, xử lý vi phạm trong việc thực hiện chính sách pháp luật về BHXH, BHYT đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị sử dụng lao động và các cơ sở khám, chữa bệnh, dẫn đến gặp khó khăn trong việc tổ chức thực hiện các quy định của chính sách pháp luật về BHXH, BHYT; quyền lợi của người tham gia BHXH, BHYT, BHTN bị xâm hại không được ngăn chặn hoặc xử lý kịp thời; việc ngăn chặn vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT kết quả vẫn còn hạn chế. Tính từ năm 2007-2011, BHXH Việt Nam đề nghị xử phạt hành chính 4.582 đơn vị tới các cơ quan chức năng có thẩm quyền (bao gồm UBND các cấp, Thanh tra Lao động – Thương binh và Xã hội và Thanh tra Y tế) nhưng mới chỉ xử phạt được 684 đơn vị vi phạm về BHXH, BHYT.

Theo quy định của Luật BHXH, BHYT thì Thanh tra Lao động – Thương binh và Xã hội và Thanh tra Y tế có chức năng thanh tra chuyên ngành về BHXH, BHYT, mặc dù có nhiều cố gắng trong việc thanh tra và phối hợp với tổ chức BHXH để thanh tra, xử phạt đối với các đơn vị vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, nhưng số lượng các đơn vị sử dụng lao động, cơ sở khám, chữa bệnh quá lớn, mà lực lượng thanh tra của 2 ngành này còn mỏng (Theo số liệu báo cáo tháng 12/2011, toàn Ngành Lao động – Thương binh và Xã hội có 443 cán bộ thanh tra; toàn Ngành Y tế có khoảng 300 cán bộ thanh tra). Mặt khác, do phải tập trung các nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra theo chức năng của ngành mình nên việc thanh tra thực hiện chính sách BHXH, BHYT vẫn còn hạn chế về số cuộc và số đơn vị Thanh tra. Từ năm 2007 đến năm 2011 thanh tra liên ngành gồm Thanh tra Nhà nước, Thanh tra Ngành Lao động- Thương binh và Xã hội, Ngành Y tế và các Ngành có liên quan mới chỉ phối hợp với BHXH thanh tra, kiểm tra tại 6.718 đơn vị bằng 3% so với số đơn vị đang tham gia BHXH. Với lực lượng thanh tra hiện tại, tình hình thanh tra và phối hợp thanh tra đối với các đơn vị hiện nay thì phải trên 100 năm sau mới có thể thanh tra hết một lượt các đơn vị sử dụng lao động; nếu thành lập lực lượng thanh tra chuyên ngành về BHXH, BHYT thì lại phải phát sinh thêm bộ máy và bổ sung thêm biên chế. Trong khi đó, tổ chức BHXH có cơ cấu tổ chức kiểm tra theo ngành dọc từ Trung ương tới tỉnh, huyện và có đủ đội ngũ cán bộ kiểm tra đã được đào tạo nghiệp vụ thanh tra. Tính đến tháng 12/2011 toàn Ngành có 451 cán bộ làm công tác thanh tra. Về cơ bản cán bộ kiểm tra toàn Ngành BHXH đều có trình độ đại học và trên đại học chiếm tỷ lệ 91%, bao gồm các chuyên ngành cơ bản là luật, quản lý kinh tế, tài chính và có trên 60% cán bộ kiểm tra được đào tạo nghiệp vụ thanh tra viên.

Tuy nhiên, theo quy định hiện tại thì BHXH Việt Nam không có chức năng thanh tra mà chỉ có chức năng kiểm tra, dẫn đến khó khăn trong xử lý vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT. Vì vậy, nếu được giao chức năng thanh tra cho tổ chức BHXH thì sẽ cùng Thanh tra Ngành Lao động-Thương binh và Xã hội, Ngành Y tế tăng cường thanh tra, ngăn ngừa vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, mà không phải tăng thêm biên chế, tiết kiệm chi phí quản lý hành chính.

Từ những vấn đề trên, để đảm bảo quyền lợi của người tham gia BHXH, BHYT; ngăn ngừa, hạn chế việc vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT của các tổ chức, cá nhân, đơn vị sử dụng lao động và cơ sở khám, chữa bệnh thì việc nghiên cứu xây dựng và thực hiện Đề án “Giao BHXH Việt Nam thực hiện chức năng thanh tra đối với các tố chức, cá nhân, đơn vị sử dụng lao động và cơ sở khám, chữa bệnh BHYT trong việc chấp hành chính sách pháp luật về BHXH, BHYT” là hết sức cần thiết và là vấn đề cấp bách đối với tổ chức BHXH hiện nay.



Tại Hội thảo các đại biểu đại diện cho Văn phòng Chính phủ, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế, Bộ Tư pháp đã tập trung thảo luận về tình trạng vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT; tình trạng phối hợp thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực BHXH, BHYT và đặc biệt là đề xuất giao BHXH Việt Nam thực hiện chức năng thanh tra đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị sử dụng lao động và cơ sở khám, chữa bệnh BHYT trong việc chấp hành chính sách pháp luật BHXH, BHYT. Ý kiến của đại diện Văn phòng Chính phủ, Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế, Bộ Tư pháp… đều thống nhất đồng ý giao BHXH Việt Nam thực hiện chức năng thanh tra đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị sử dụng lao động và cơ sở khám, chữa bệnh BHYT trong việc chấp hành chính sách pháp luật BHXH, BHYT. Đồng thời khẳng định việc giao BHXH Việt Nam thực hiện chức năng thanh tra đồng nghĩa với việc BHXH Việt Nam có chức năng xử lý vi phạm pháp luật BHXH, BHYT, đây là vấn đề có ý nghĩa rất quan trọng trong hoạt động quản lý BHXH, BHYT, góp phần thực hiện tốt hơn chính sách An sinh xã hội của đất nước.

Đông chí Nghiêm Trần Dũng, Phó vụ trưởng Vụ BHYT, Bộ Y tế cho rằng để đảm bảo quyền lợi tham gia BHXH, BHYT; ngăn ngừa, hạn chế vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT của các tổ chức, cá nhân, đơn vị sử dụng lao động và cơ sở khám, chữa bệnh BHYT thì việc giao BHXH Việt Nam thực hiện chức năng thanh tra, xử lý vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT là hết sức cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Tuy nhiên đồng chí cũng chỉ ra để tăng tính thuyết phục, cơ sở thực tiễn cho Đề án thì cần thực hiện thí điểm tại một số địa phương để làm mô hình điểm triển khai trên diện rộng nếu Đề án được Chính phủ thông qua. Phát biểu kết luận Hội thảo, đồng chí Đỗ Văn Sinh, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam cảm ơn và tiếp thu ý kiến các đại biểu dự Hội thảo. Đồng chí cho rằng đây là cơ sở để hoàn chỉnh Đề án trình Chính phủ xem xét quyết định. Trong khi chờ sửa đổi, bổ sung Luật BHXH, BHYT sẽ đề nghị Chính phủ giao cho BHXH Việt Nam thí điểm Đề án tại một số địa phương trọng điểm như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng… sau đó tổng kết đánh giá.

Theo Báo cáo thẩm tra của Chính phủ về tình hình quản lý và sử dụng quỹ BHXH năm 2011 số 870/BC-UBVĐXH 13 ngày 08/5/2012 của Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội tổng hợp kiến nghị về tình hình thực hiện và đề nghị sửa đổi Luật BHXH có nội dung “Nghiên cứu để ủy quyền giao cho cơ quan BHXH chức năng thanh tra và xử lý các vi phạm trong lĩnh vực BHXH nhằm kịp thời khắc phục tình trạng vi phạm tràn lan như hiện nay”.

Năm 2009, 2010 thực hiện chương trình, kế hoạch thanh tra đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Thanh tra Chính phủ đã tổ chức thanh tra chuyên đề diện rộng toàn Ngành BHXH và có Báo cáo tổng hợp kết quả thanh tra chuyên đề diện rộng việc thu, quản lý và sử dụng quỹ BHXH từ năm 2005 đến năm 2009 số 3965/BC-TTCP ngày 31/12/2010 gửi Thủ tướng Chính phủ đã kiến nghị “Đối với Bộ Nội vụ: Trình Chính phủ sửa đổi Nghị định số 94/2008/NĐ-CP ngày 22/8/2009 của Chính phủ bổ sung nhiệm vụ, quyển hạn cho Ngành BHXH được xử phạt vi phạm hành chính đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm Luật BHXH và Luật BHYT”.