Các hành vi lạm dụng quỹ BHXH

Từ thực tiễn có thể thấy các hành vi lạm dụng quỹ BHXH thường tập trung vào các vấn đề như: Lập hồ sơ khống, khai man, sửa chữa, tẩy xoá sổ BHXH, mua, bán làm giả sổ BHXH, hồ sơ tham gia BHXH và hưởng các chế độ BHXH; khai báo, xác nhận không đúng thực tế; “Cò mồi” nhận “uỷ quyền” “làm hộ” để trục lợi; tư vấn “lách” luật, “lách” các quy định của BHXH Việt Nam để tham gia BHXH và  hưởng các chế độ BHXH; một số thủ đoạn tinh vi khác...

Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng lạm dụng quỹ BHXH:

Do một số quy định của pháp luật chưa chặt chẽ, hệ thống, nhiều lần sửa đổi, bổ sung hết sức phức tạp có kẻ hở dẫn tới việc lạm dụng. Việc can thiệp bằng mệnh lệnh hành chính của một số ít cá nhân ảnh hưởng tiêu cực tới việc thực thi pháp luật.

Công tác quản lý lao động, tiền lương, tiền công, thu nhập, quản lý hộ tịch, hộ khẩu của người lao động và thân nhân người lao động của một số cơ quan, đơn vị, chính quyền địa phương chưa chặt chẽ, ngành BHXH chưa quản lý được cơ sở dữ liệu tập trung, CNTT chưa đáp ứng yêu cầu quản lý BHXH, chưa phục vụ cho việc đối chiếu, kiểm soát trước khi giải quyết. Về đối tượng đang hưởng các chế độ BHXH hàng tháng, hiện nay do tính bảo mật các phần mềm quản lý chưa cao nên còn tiềm ẩn việc lạm dụng chưa có biện pháp ngăn chặn.

Công tác kiểm tra, giám sát, kiểm toán nội bộ chưa đáp ứng yêu cầu quản lý; chưa có cơ chế để người dân được tham gia giám sát hoạt động quản lý BHXH.

Thiếu việc làm, khủng hoảng kinh tế, sản xuất kinh doanh gặp khó khăn, việc tuân thủ pháp luật của chủ sử dụng lao động, người lao động chưa tốt, chế tài xử phạt còn quá nhẹ chưa đủ sức răn đe, cơ quan BHXH chưa được giao thẩm quyền thanh tra, xử phạt vi phạm pháp luật về BHXH.

Về thực hiện công tác thu BHXH, truy đóng BHXH, cấp và quản lý sổ BHXH, cấp lại sổ BHXH thời gian qua tại một số địa phương còn có sai sót, buông lỏng quản lý, chưa kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lý kịp thời những vi phạm. Trình độ quản lý, trình độ nghiệp vụ và ý thức phục vụ nhân dân của một bộ phận cán bộ, viên chức ngành BHXH còn hạn chế. Chưa có kế hoạch phòng, chống lạm dụng một cách bài bản, mới dừng ở việc xử lý tình thế;

Trách nhiệm của cấp uỷ, chính quyền địa phương các cấp có nơi chưa quan tâm còn buông lỏng quản lý, thiếu trách nhiệm trong việc thẩm tra, xác nhận về thu nhập, về hoàn cảnh của người lao động và gia đình họ, xác nhận về tình trạng hôn nhân, về trách nhiệm nuôi dưỡng, quản lý hộ tịch, hộ khẩu, khai sinh, khai tử..., còn coi là nhiệm vụ của riêng ngành BHXH;

Đề xuất một số giải pháp phòng, chống lạm dụng quỹ BHXH

Sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật và các văn bản hướng dẫn của BHXH Việt Nam; trong đó cần thiết phải có quy định các hành vi lạm dụng quỹ BHXH là một loại tội phạm trong lĩnh vực BHXH và nên giao thẩm quyền thanh tra, xử phạt lạm dụng quỹ BHXH cho cơ quan BHXH thực hiện;

Cần thực hiện tốt phương châm “mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật” kiên quyết đấu tranh giảm thiểu các mệnh lệnh hành chính không đúng quy định của pháp luật, các cơ quan quản lý nhà nước không nên giải quyết cá biệt mà cần  nghiên cứu nếu vận dụng được thì ban hành chính sách (giải quyết cho nhóm đối tượng cùng có điều kiện lịch sử cụ thể như nhau) tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, phát hiện xử lý vi phạm có như vậy mới tạo được lòng tin trong nhân dân và đảm bảo công bằng xã hội.

Xác định rõ vai trò trách nhiệm của các cơ quan nhà nước và chính quyền địa phương đối với việc quản lý doanh nghiệp, quản lý lao động, tiền lương, tiền công, thu nhập, quản lý hộ tịch, hộ khẩu, xác nhận hồ sơ để làm căn cứ xét hưởng các chế độ BHXH;

Xây dựng chuẩn hoá các quy định, quy trình nghiệp vụ thống nhất, đồng bộ, kết hợp ứng dụng CNTT vào quản lý BHXH. Chấn chỉnh các khâu nghiệp vụ có liên quan: Thu, cấp quản lý sổ BHXH; rà soát, kiểm tra lại việc thu, truy đóng BHXH, việc cấp sổ BHXH đặc biệt là sổ BHXH có thời gian công tác trước 1/1/1995 bị cách quãng, các sổ BHXH cấp theo diện đối tượng tồn sót theo các văn bản số 843, Thông tư 26, sổ BHXH chốt bảo lưu thời gian đóng BHXH chuyển đến địa phương khác giải quyết, sổ BHXH cấp lại, sổ BHXH giải quyết ở tỉnh này chuyển đến nhận lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hàng tháng tại địa phương khác.

Rà soát, thống kê lại toàn bộ sổ BHXH đã cấp, trong đó thống kê riêng sổ BHXH đã  chốt bảo lưu thời gian đóng BHXH trong toàn quốc để xây dựng cơ sở dữ liệu sạch tập trung. Đồng thời, xây dựng phần mềm quản lý liên thông để đối chiếu, kiểm soát trước khi giải quyết, trước khi chi trả;

Khi giải quyết hưởng các chế độ BHXH theo sổ BHXH mà phát hiện có dấu hiệu nghi ngờ thì phải tổ chức kiểm tra, đối chiếu hồ sơ cấp sổ BHXH tại nơi cấp sổ BHXH, cần thiết thì  phải phối hợp với đơn vị sử dụng lao động để đối chiếu với hồ sơ gốc, xác minh làm rõ trước khi giải quyết. Trường hợp phát hiện sai sót trong việc cấp sổ BHXH, truy đóng BHXH thì phải giải quyết theo đúng quy định của pháp luật (trình tự, quy trình, hồ sơ, thẩm quyền giải quyết phải đúng quy định của pháp luật và hướng dẫn của BHXH Việt Nam).

Xây dựng cơ chế để người dân được tham vào quá trình giám sát hoạt động quản lý BHXH, phát hiện các trường hợp gian lận hưởng BHXH không đúng quy định;

Nâng cao trình độ quản lý, chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp và ý thức phục vụ nhân dân của đội ngũ cán bộ, viên chức ngành BHXH;

Xây dựng kế hoạch phòng chống lạm dụng quỹ BHXH, báo cáo UBND tỉnh, TP để chỉ đạo các cơ quan chức năng tăng cường công tác phối hợp cùng với cơ quan BHXH ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm, xử lý nghiêm các vụ vi phạm điển hình trước pháp luật. Phòng chống lạm dụng quỹ BHXH là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và của mỗi người dân./.