Thời gian qua tình trạng mất sổ bảo hiểm xã hội (BHXH) đề nghị cấp lại có chiều hướng gia tăng so với những năm trước đây. Không chỉ xuất hiện trên địa bàn tỉnh Gia lai, mà thời gian gần đây BHXH các tỉnh, thành phố trên cả nước liên tục thông báo danh sách người lao động mất sổ BHXH để làm thủ tục cấp lại. Trên địa bàn tỉnh Gia lai 6 tháng đầu năm 2012 đã thực hiện cấp lại sổ BHXH cho 10 trường hợp, trong khi đó cả năm 2009 chỉ có 05 trường hợp, năm 2010 có 10 trường hợp và năm 2011 có 11 trường hợp. Sổ BHXH do đơn vị sử dụng lao động làm mất cũng có, nhưng sổ BHXH do cá nhân người lao động đã được chốt sổ bảo lưu thời gian tham gia BHXH làm mất là chủ yếu.

Trong quá trình thẩm định hồ sơ cấp lại sổ BHXH do mất, thời gian gần đây đã phát hiện nhiều trường hợp có ý đồ lợi dụng việc sơ hở trong quy định để được cấp lại sổ BHXH có cùng một thời gian công tác. Đơn cử như trường hợp ông Cung Văn Chỉnh – Giáo viên thuộc phòng Giáo dục thị xã An Khê, đề nghị cấp lại sổ BHXH do mất. Sau khi tra cứu trên chương trình phần mềm của ngành, phát hiện sổ BHXH của ông Chỉnh không mất, mà ông đã được giải quyết trợ cấp BHXH một lần tại BHXH tỉnh Đăk Lắk, nên BHXH tỉnh từ chối không cấp lại. Trường hợp thứ 2 là ông Bùi Văn Lịnh – Công nhân Công ty TNHH MTV Cao su Chư Sê, chốt sổ ngừng tham gia BHXH và giải quyết chế độ BHTN tháng 8/2011, đến tháng 3/2012 ông báo mất sổ đề nghị cấp lại, tuy vậy, trong hồ sơ đề nghị cấp lại sổ, ông poto kèm theo sổ BHXH, xét thấy hồ sơ có vấn đề nghi vấn, BHXH tỉnh đề nghị Công ty phải có trách nhiệm điều tra nguyên nhân mất sổ và sau khi thông báo cho BHXH các tỉnh, thành phố trên toàn quốc số sổ BHXH của ông đã mất không còn giá trị sử dụng, mới thực hiện cấp lại, thấy BHXH tỉnh làm căng hay sao mà sau đó ông báo đã tìm được sổ BHXH, xin rút hồ sơ đề nghị cấp lại. Trường hợp thứ 3 là một đối tượng tham gia BHXH tại BHXH huyện Ia Pa đề nghị cấp lại sổ, nhưng BHXH tỉnh từ chối không cấp lại (trong khuôn khổ bài viết nên tôi không nêu lý do không cấp lại) thì đối tượng báo đã tìm được sổ.

Theo quy định, người lao động khi mất sổ BHXH thì được cơ quan BHXH cấp lại sổ BHXH mới. Thủ tục hồ sơ đề nghị cấp lại sổ BHXH được BHXH Việt Nam quy định rất đơn giản (ví dụ người lao động làm mất sổ chỉ cần một đơn xin cấp lại sổ theo mẫu D01-TS), nhằm mục đích tạo điều kiện cho người lao động khi mất sổ BHXH được cấp lại một cách thuận lợi nhất. Lợi dụng sự đơn giản đó, đã xuất hiện nhiều trường hợp sổ BHXH không mất nhưng vẫn đề nghị cấp lại. Như vậy, mục đích của những đối tượng này đề nghị cấp thêm một cuốn sổ có cùng thời gian tham gia BHXH để làm gì? Phải chăng, họ có ý đồ lợi dụng để giải quyết các chế độ BHXH hay không? Nếu những trường hợp này không được phát hiện, ngăn chặn kịp thời thì hậu quả sẽ rất khó lường.

Từ thực tế trên, trong thời gian tới cơ quan BHXH các cấp cần tăng cường kiểm tra, kiểm soát chặt chẻ công tác cấp, quản lý và sử dụng sổ BHXH, đặc biệt là cấp lại sổ BHXH phải được thẩm định một cách chặt chẽ, đúng quy trình, quy định, nhằm ngặn chặn kịp thời những trường hợp lợi dụng để trục lợi quỹ BHXH.