Chính sách Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) được thực hiện từ ngày 01/01/2009. Đây là chính sách mới nhằm hỗ trợ người lao động khi bị mất thu nhập do thất nghiệp được học nghề, tìm việc làm hoặc bù đắp một phần thu nhập để góp phần ổn định cuộc sống. Qua ba năm, tỉnh Gia Lai triển khai thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động đạt được kết quả nhất định.

Số đơn vị và lao động tham gia tăng hằng năm: Số đơn vị đăng ký tham gia BHTN trong quí I năm 2012 so với năm 2009 tăng lên gần 2 lần (865/453 đơn vị). Tổng số lao động nộp BHTN tăng tỷ lệ 52% (61.055/40.124 người). Trong đó số đơn vị ngoài quốc doanh tăng 35,07% (181/134 đơn vị) với số người tham gia BHTN tăng 35,3% (6.683/4.938 người). Bên cạnh sự vận động người lao động tham gia đóng BHTN, việc chi trả chế độ BHTN cho người lao động được thực hiện từ tháng 01/2010 cho đến nay, với số lượt người hưởng chế độ BHTN: 1.114 lượt người, tổng số tiền trên 2,9 tỷ đồng. Theo chỉ số thống kê cho thấy số lao động trên địa bàn tỉnh nhận trợ cấp thất nghiệp so với tổng số lao động tham gia BHTN thì tần suất thất nghiệp trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua ở mức 1,82.

Kết quả trên là do sự chỉ đạo của các cấp ủy, chính quyền địa phương, các ngành chức năng đã phối hợp thường xuyên tuyên truyền bằng nhiều hình thức như: Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, Liên đoàn lao động tỉnh tổ chức hội nghị phổ biến Luật BHXH về BHTN đến công đoàn cơ sở và người lao động; Sở Công thương tổ chức tập huấn về chính sách, chế độ BHTN đến các đơn vị sản xuất kinh doanh; Bảo hiểm xã hội đã thông qua các chuyên trang trên báo Gia Lai, chuyên mục trên Đài phát thanh truyền hình phổ biến rộng rãi những điều cần biết khi tham gia BHTN, tổ chức hướng dẫn đến các doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp triển khai chính sách, chế độ BHTN cho người lao động. Trung tâm giới thiệu việc làm bên cạnh tổ chức các cuộc hội nghị tập huấn còn phát hành hàng ngàn tờ rơi tuyên truyền đến các đơn vị sử dụng lao động.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện còn bộc lộ những vướng mắc, tồn tại, như: Một số đơn vị sử dụng lao động chưa thực hiện đóng đầy đủ số tiền phải tham gia BHTN cho người lao động đã làm ảnh hưởng đến việc giải quyết kịp thời chế độ BHTN. Điển hình như Công ty cổ phần Sông Đà 10.1 có thời gian nợ 11 tháng chưa đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động số tiền trên 3 tỷ đồng, Công ty Sông Đà 901 có thời gian nợ 12 tháng với số tiền trên 1,1 tỷ đồng, Công ty cổ phần xi măng Sông Đà Ia Ly có thời gian nợ 13 tháng với số tiền trên 3,2 tỷ đồng, Công ty Sông Đà 3 có thời gian nợ 20 tháng với số tiền trên 6,2 tỷ đồng, Công ty Sông Đà 4 có thời gian nợ 25 tháng với số tiền trên 6,1 tỷ đồng… Bên cạnh đó, người sử dụng lao động chưa nhận thức đầy đủ về trách nhiệm của mình và chưa nắm rõ các qui định về hoàn thiện các thủ tục, giấy tờ cho người lao động để đăng ký thất nghiệp và nộp hồ sơ hưởng BHTN như các giấy tờ chứng minh về việc chấm dứt hợp đồng lao động, làm các thủ tục chốt sổ BHXH cho người lao động. Hoặc chậm phổ biến về các nội dung có liên quan đến chế độ, chính sách BHTN nên một bộ phận không nhỏ người lao động không nắm bắt được, dẫn đến việc đăng ký thất nghiệp và hoàn thiện hồ sơ hưởng BHTN chậm theo quy định.

Về cơ chế, chính sách còn nhiều điểm chưa phù hợp: Doanh nghiệp sử dụng dưới 10 lao động, người lao động giao kết hợp đồng lao động hay hợp đồng làm việc dưới 12 tháng chưa được tham gia bảo hiểm thất nghiệp. Vấn đề này tạo ra sự không công bằng trong mọi người lao động đối với thực hiện chính sách BHTN.

Quy trình chi trả chế độ trợ cấp thất nghiệp, thời gian đăng ký thất nghiệp, hoàn thiện hồ sơ đề nghị giải quyết trợ cấp và thông báo tình trạng tìm việc làm trong thời gian đang hưởng trợ cấp thất nghiệp, gây không ít khó khăn cho người lao động. Theo quy định trong thời hạn 7 ngày người lao động mất việc làm phải đăng ký với Trung tâm giới thiệu việc làm và phải nộp đầy đủ hồ sơ trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày đăng ký là rất ngắn cho người lao động. Vì xác nhận của người sử dụng lao động không kịp thời dẫn đến việc chốt sổ bảo hiểm xã hội gặp khó khăn,; hơn nữa, nhiều trường hợp người lao động chưa muốn đăng ký thất nghiệp ngay do muốn tìm việc làm, không có nhu cầu hưởng trợ cấp thất nghiệp hoặc vì những lý do cá nhân khác. Mặt khác, giải quyết hồ sơ trợ cấp thất nghiệp do Trung tâm giới thiệu việc làm thực hiện; Sở Lao động – Thương binh và xã hội ra quyết định. Công tác chi trả trợ cấp và cấp thẻ Bảo hiểm y tế cho người thất nghiệp trong thời gian hưởng trợ cấp do cơ quan BHXH thực hiện nên họ phải đi lại nhiều lần. Đồng thời, khi phát hiện các vấn đề vi phạm sẽ khó xử lý theo quy định của pháp luật, nhất là đối với các trường hợp tạm dừng, chấm dứt hưởng bảo hiểm thất nghiệp. Về mức hưởng: Quy định đóng đủ 12 tháng đến dưới 36 tháng được hưởng 3 tháng trợ cấp là chưa hợp lý, vì người thất nghiệp có thể chỉ đóng đủ 12 tháng để hưởng 3 tháng trợ cấp, như vậy trong vòng 36 tháng có thể hưởng đến 9 tháng trợ cấp.

Một số nội dung hướng dẫn cần làm rõ như qui định về việc người thất nghiệp từ chối nhận việc làm vì lý do không chính đáng; các trường hợp được coi là có việc làm; người lao động chưa làm việc đủ tháng nhưng đã đóng BHTN đủ tháng…cần được hướng dẫn, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Về bộ máy thực hiện bảo hiểm thất nghiệp: Chưa được tổ chức theo hệ thống ngành dọc, hạn chế trong việc triển khai thực hiện, cán bộ và kinh phí hoạt động. Đồng thời chưa quy định cụ thể trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc thông báo với cơ quan lao động khi có biến động lao động, đây là vấn đề rất quan trọng trong việc quản lý và thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp.

Nhằm thực hiện tốt hơn nữa trong việc giải quyết chính sách BHTN đến người lao động trong thời gian tới, thiết nghĩ: Đề nghị các cơ quan có chức năng tiếp tục tổ chức rà soát, sửa đổi và bổ sung kịp thời các văn bản hướng dẫn thực hiện chế độ, chính sách BHTN; hoàn thiện quy trình thực hiện BHTN nhằm khắc phục những tồn tại, vướng mắc hiện nay. Tăng cường chỉ đạo kiểm tra, thanh tra, phát hiện những khó khăn, vướng mắc để kịp thời xử lý; Tăng cường công tác phối hợp giữa các ngành chức năng trong việc giải quyết chế độ BHTN cũng như công tác thông tin, tuyên truyền chính sách về BHTN trên các phương tiện thông tin đại chúng và đến người lao động.