Sau đại dịch, tình trạng bị mất việc, kinh tế gia đình khó khăn khiến một số người lao động (NLĐ) đặc biệt là một số lao động trẻ lựa chọn rút BHXH một lần để có khoản chi tiêu, trang trải cuộc sống, điều này đồng nghĩa tự mình đánh mất “của để dành” quý giá để sống an vui trong tương lai. Thực trạng này rất đáng lo ngại, không chỉ gây thiệt thòi lớn về quyền lợi của NLĐ mà còn tạo hệ lụy cho an sinh xã hội quốc gia khi dân số nước ta đang bắt đầu già hóa.

Theo báo cáo của BHXH tỉnh Gia Lai, trong 3 tháng đầu năm 2023, toàn tỉnh Gia Lai đã giải quyết BHXH 1 lần cho 1.923 người, tăng 34,8% so với cùng kỳ năm trước.

Nhận BHXH 1 lần - Người lao động tự tước quyền an sinh cơ bản của bản thân

Mất đi một số quyền lợi

Việc lựa chọn hưởng BHXH một lần của một số NLĐ trên toàn quốc nói chung và tỉnh Gia Lai nói riêng trong thời gian qua dẫn đến các quyền lợi của NLĐ sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu, đồng nghĩa NLĐ tự làm mất đi một số quyền lợi của mình, cụ thể:

Thứ nhất, NLĐ không còn trong hệ thống BHXH được Nhà nước bảo hộ, mất cơ hội được hưởng lương hưu hằng tháng -nguồn thu nhập ổn định, hữu ích khi về già. Người tham gia BHXH khi đã hưởng lương hưu thì mức lương hưu sẽ được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế (theo thống kê từ năm 2003 đến nay, Nhà nước đã điều chỉnh tăng lương hưu 17 lần, với mức tăng từ khoảng 7,5% đến 9,3% cho mỗi lần điều chỉnh, tùy theo nhóm đối tượng).

Thứ hai, NLĐ mất đi cơ hội được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu để hưởng các quyền lợi về khám chữa bệnh BHYT, chăm sóc sức khỏe khi tuổi già - độ tuổi dễ gặp bất trắc về sức khỏe nhất của mỗi người.

Thứ ba, thân nhân của NLĐ không được hưởng chế độ tử tuất khi không may NLĐ qua đời. Bởi nếu người đang hưởng lương hưu không may qua đời thì người lo mai táng sẽ được nhận một lần trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người hưởng lương hưu qua đời, ngoài ra thân nhân còn được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng hoặc một lần theo quy định.

Thứ tư, số tiền NLĐ nhận BHXH một lần thiệt hơn so với số tiền đã đóng vào quỹ BHXH. Theo quy định hiện hành, tổng mức đóng BHXH vào quỹ hưu trí, tử tuất là 22% mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH của NLĐ. Trong đó, NLĐ đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%, tổng mức đóng vào quỹ BHXH hằng năm bằng 2,64 tháng lương. Nếu NLĐ hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu lĩnh BHXH một lần, NLĐ sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.

Thứ năm, khi không rút BHXH một lần, khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là “của để dành” quý giá của NLĐ, nó không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng.

Nên bảo lưu thời gian tham gia BHXH thay vì nhận BHXH một lần

NLĐ hoàn toàn có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH trong trường hợp bị mất việc, giảm sút thu nhập…, để khi có điều kiện tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện, nếu tham gia BHXH tự nguyện được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí (với các mức hỗ trợ từ 10%, 25%, 30% trên chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn tùy nhóm đối tượng tham gia).

Ngoài ra, trong quá trình bảo lưu thời gian đóng BHXH, nếu không may NLĐ qua đời, gia đình được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng (tối đa 4 người) đến khi con trưởng thành hoặc đến khi qua đời (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở).

Nhằm khuyến khích NLĐ ở lại hệ thống BHXH để được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi NLĐ đến tuổi nghỉ hưu, tại dự thảo Luật BHXH sửa đổi đang được lấy ý kiến tham gia trước khi trình Quốc hội đã bổ sung nhiều quy định nhằm mở rộng, gia tăng lợi ích cho NLĐ để mọi NLĐ có thêm cơ hội được hưởng lương hưu, hưởng chính sách an sinh cho tương lai lâu dài cho bản thân.