Theo quy định tại điểm c khoản 3 Điều 21 Nghị định số 115/2015/NĐ-CP ngày 11 tháng 11 năm 2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số Điều của Luật bảo hiểm xã hội (BHXH) về BHXH bắt buộc: “Đối với thời gian công tác tại các chiến trường B, C trước ngày 30/4/1975 và chiến trường K trước ngày 31/8/1989 thì được áp dụng mức phụ cấp khu vực hệ số 0,7 để tính trợ cấp một lần”. Như vậy, kể từ ngày 01/01/2016 (ngày có hiệu lực thi hành của Luật BHXH số 58/2014/QH13), người lao động nghỉ việc hưởng lương hưu hoặc BHXH một lần mà có thời gian công tác ở các chiến trường B, C, K nêu trên, ngoài lương hưu hoặc BHXH một lần còn được hưởng trợ cấp khu vực một lần hệ số 0,7. Điều này đã giải quyết được áp lực rất lớn đối với cơ quan BHXH khi xét duyệt và chi trả chế độ BHXH cho người lao động.

Tuy nhiên, một bộ phận người lao động nghỉ việc hưởng lương hưu hoặc BHXH một lần trước ngày 01/01/2016 mà có thời gian công tác ở các chiến trường B, C, K chưa được giải quyết trợ cấp khu vực một lần đã gây áp lực lớn hơn khi những người có cùng thời gian công tác ở các chiến trường này nghỉ việc hưởng lương hưu hoặc BHXH một lần từ ngày 01/01/2016 ngoài lương hưu hoặc BHXH một lần họ còn được nhận khoản trợ cấp khu vực một lần của thời gian công tác ở chiến trường B, C, K. Cùng tham gia công tác ở những chiến trường như nhau, chỉ khác nhau ở một thời điểm hưởng lương hưu (trước 01/01/2016 và từ 01/01/2016) mà người được hưởng, người không được hưởng trợ cấp khu vực một lần! Sự bất cập này gây bức xúc cho người lao động và một số người trong số đó đã ý kiến đến các cơ quan nhà nước ở địa phương và BHXH Việt Nam. Thực chất, bất cập này cơ quan BHXH địa phương đã biết, đã kiến nghị bằng văn bản trong quá trình thực hiện PCKV một lần theo quy định tại Nghị định số 122/2008/NĐ-CP ngày 04/12/2008 của Chính phủ.

Ngược thời gian về những năm từ 2009, khi thực hiện Nghị định số 122/2008/NĐ-CP ngày 04/12/2008 của Chính phủ về việc thực hiện phụ cấp khu vực đối với người hưởng lương hưu, BHXH một lần, trợ cấp mất sức lao động và trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hàng tháng (gọi tắt là Nghị định số 122/2008/NĐ-CP). Theo đó, người lao động nghỉ việc đủ điều kiện hưởng lương hưu hoặc hưởng BHXH một lần kể từ ngày 01/01/2007 trở đi, mà trước đó đã có thời gian đóng BHXH bao gồm PCKV, thì ngoài hưởng lương hưu hoặc BHXH một lần theo quy định còn được hưởng trợ cấp một lần tương ứng với thời gian và số tiền PCKV đã đóng BHXH. Hệ số PCKV được quy định tại Phụ lục mức PCKV của các địa phương, đơn vị ban hành kèm theo Thông tư liên tịch số 11/2005/TTLT-BNV-BLĐTBXH-BTC-UBDT ngày 05/01/2005 của liên Bộ Nội vụ, Lao động – Thương binh và Xã hội, Tài chính và Ủy ban dân tộc và các văn bản sửa đổi, bổ sung của Bộ Nội vụ.

Trong quá trình thực hiện PCKV một lần theo Nghị định số 122/2008/NĐ-CP, nhiều trường hợp người lao động hưởng lương hưu, BHXH một lần có thời gian công tác ở các chiến trường B, C, K không giải quyết được trợ cấp khu vực một lần cho thời gian công tác ở các chiến trường này, bởi chiến trường B, C trước 30/4/1975 và chiến trường K (Campuchia) trước 31/8/1989 không có quy định hệ số PCKV nên BHXH các địa phương không có cơ sở để giải quyết. Sự bất cập này đã gây thiệt thòi cho người lao động khi họ được tính thời gian công tác ở các chiến trường B, C, K để tính hưởng chế độ BHXH, nhưng không được giải quyết trợ cấp khu vực một lần. Vướng mắc, bất cập trên đã được BHXH các địa phương phản ánh về BHXH Việt Nam để có hướng dẫn thực hiện.

Công văn số 2864/BHXH-CSXH ngày 13/10/2010 của BHXH Việt Nam trả lời BHXH tỉnh Phú Yên, theo đó, người lao động có thời gian công tác ở miền Nam trước 30/4/1975 và chiến trường B, C, K hiện nay còn đang là vấn đề vướng mắc trong thực hiện chế độ phụ cấp khu vực một lần theo Nghị định số 122/2008/NĐ-CP. Để đảm bảo quyền lợi cho người lao động, BHXH Việt Nam đã báo cáo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội nhưng chưa có hướng dẫn thực hiện nên BHXH Việt Nam chưa có căn cứ để hướng dẫn việc tính phụ cấp khu vực một lần đối với những vướng mắc nêu trên.

Công văn số 3472/BHXH-CSXH ngày 05/9/2013 của BHXH Việt Nam trả lời BHXH tỉnh Gia Lai, theo đó việc xác định mức phụ cấp khu vực đối với sĩ quan, hạ sĩ quan, chiến sĩ thuộc lực lượng vũ trang trước và sau năm 1975, người lao động có thời gian công tác ở miền Nam trước ngày 30/4/1975 và chiến trường B, C, K trong quá trình thực hiện PCKV một lần theo Nghị định số 122/2008/NĐ-CP là vấn đề đang vướng mắc; BHXH Việt Nam đã báo cáo xin ý kiến cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, nhưng đến nay chưa được hướng dẫn nên chưa có căn cứ để thực hiện.

Công văn số 2014/BHXH-CSXH ngày 05/6/2018 của BHXH Việt Nam về PCKV một lần đối với người hưởng chế độ BHXH trước ngày 01/01/2016 gửi Vụ BHXH, Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội, theo đó, ngày 09/5/2016 BHXH Việt Nam có Công văn số 1640/BHXH-CSXH gửi Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội xin ý kiến về một số vấn đề vướng mắc trong thực hiện chế độ BHXH, trong đó có vấn đề về PCKV một lần đối với người lao động có thời gian công tác trước ngày 01/01/1995; Ngày 08/9/2016 Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội có Công văn số 3432/BLĐTBXH-BHXH trả lời Công văn số 1640/BHXH-CSXH của BHXH Việt Nam về một số nội dung vướng mắc khi thực hiện chế độ BHXH nhưng chưa rõ ràng nên BHXH Việt Nam chưa có căn cứ để giải quyết PCKV một lần đối với các trường hợp đã giải quyết hưởng BHXH theo quy định của Luật BHXH năm 2006 cho người lao động có thời gian công tác trước ngày 01/9/1985 tại các địa bàn phía Nam từ Quảng Trị trở vào. Đồng thời Công văn tiếp tục đề nghị Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội hướng dẫn rõ về việc giải quyết PCKV một lần và truy trả khoản PCKV một lần đối với những trường hợp đã giải quyết hưởng BHXH trước ngày 01/01/2016 theo Luật BHXH năm 2006 mà có thời gian công tác tại các tỉnh từ Quảng Trị trở vào phía Nam trước ngày 01/9/1985 để BHXH Việt Nam hướng dẫn BHXH các tỉnh, thành phố thực hiện.

Thực tế hiện nay, Đảng và Nhà nước ban hành nhiều chính sách liên quan đến đối tượng tham gia kháng chiến, tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, làm nhiệm vụ quốc tế, như các quyết định 290/2005/QĐ-TTg về chế độ, chính sách đối với một số đối tượng trực tiếp tham gia kháng chiến chống Mỹ cứ nước nhưng chưa được hưởng chế độ, chính sách; Quyết định số 142/2008/QĐ-TTg về chế độ chính sách đối với quân nhân tham gia kháng chiến chống Mỹ cứu nước có dưới 20 năm công tác trong quân đội đã phục viên, xuất ngũ về địa phương; Quyết định số 62/2011/QĐ-TTg về chế độ chính sách đối với đối tượng tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, làm nhiệm vụ quốc tế ở Campuchia, giúp bạn Lào sau ngày 30/4/1975 đã phục viên, xuất ngũ, thôi việc…

Vậy, người lao động tham gia BHXH có thời gian công tác tại các chiến trường B, C, K, nghỉ việc hưởng lương hưu, BHXH một lần trước ngày 01/01/2016, ngoài tiền lương hưu hoặc BHXH một lần, họ có được hưởng chế độ PCKV một của thời gian công tác tại các chiến trường này hay không? Khi PCKV một lần cũng là một chế độ và theo quy định của Luật BHXH năm 2014, những người nghỉ việc hưởng lương hưu từ ngày 01/01/2016 trở đi, ngoài lương hưu hoặc BHXH một lần họ còn được hưởng khoản PCKV một lần bao gồm cả thời gian công tác ở các chiến trường B, C, K; còn những người hưởng lương hưu hoặc BHXH một lần trước ngày 01/01/2016 thì không được hưởng PCKV của thời gian công tác ở các chiến trường này! Thiết nghĩ, đã là đối tượng tham gia công tác tại chiến trường B, C trước 30/4/1975 và chiến trường K trước 31/8/1989 đều phải được hưởng chế độ, chính sách của Đảng và Nhà nước. Dù chính sách ở từng thời kỳ hay thời điểm nào đó có sự thay đổi hoặc “độ bao phủ” của chính sách là chưa hết, chưa dầy đủ…nhưng người lao động tham gia BHXH có thời gian công tác tại các chiến trường B, C, K là một thực tế.