Từ ngày 01 tháng 01 năm 2018, một số quy định mới của Luật bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH13 có hiệu lực thực hiện. Theo đó, bổ sung đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên; người lao động là công dân nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam có giấy phép lao động hoặc chứng chỉ hành nghề hoặc giấy phép hành nghề do cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp được tham gia BHXH bắt buộc.

Ngoài tiền lương, phụ cấp lương, Luật quy định bổ sung các khoản thu nhập theo quy định của pháp luật về lao động làm cơ sở tính đóng BHXH bắt buộc. Các khoản bổ sung khác quy định tại điểm a khoản 3 Điều 4 Thông tư số 47/2015/TT-BLĐTBXH ngày 16/11/2015 của Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội hướng dẫn thực hiện một số Điều về hợp đồng, kỷ luật lao động, trách nhiệm vật chất theo Nghị định số 05/2015/NĐ-CP ngày 12/01/2015 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn một số nội dung của Bộ Luật lao động, bao gồm: Các khoản bổ sung xác định được mức tiền cụ thể cùng với mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động và trả thường xuyên trong mỗi kỳ trả lương. Tiền lương tháng và các khoản bổ sung khác làm cơ sở tính đóng BHXH bắt buộc không bao gồm các chế độ và phúc lợi khác, như: tiền thưởng theo quy định tại Điều 103 của Bộ luật lao động, tiền thưởng sáng kiến; tiền ăn giữa ca; các khoản hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ; hỗ trợ khi người lao động có thân nhân bị chết, người lao động có người thân kết hôn, sinh nhật của người lao động, trợ cấp cho người lao động gặp hoàn cảnh khó khăn khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và các khoản hỗ trợ, trợ cấp khác thì ghi thành mục riêng trong hợp đồng lao động theo Khoản 11 Điều 4 Nghị định số 05/2015/NĐ-CP.

Đối với người tham gia BHXH tự nguyện từ ngày 01/01/2018, Nhà nước hỗ trợ tiền đóng BHXH tự nguyện theo tỷ lệ phần trăm (%) trên mức đóng BHXH hàng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn, cụ thể như sau:

+ Bằng 30% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ nghèo;

+ Bằng 25% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ cận nghèo;

+ Bằng 10% đối với các đối tượng khác.

Căn cứ vào điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng ngân sách nhà nước trong từng thời kỳ, Chính phủ sẽ xem xét điều chỉnh mức hỗ trợ tiền đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện cho phù hợp. Khuyến khích các cơ quan, tổ chức và cá nhân hỗ trợ tiền đóng BHXH cho người tham gia BHXH tự nguyện. Thời gian hỗ trợ tùy thuộc vào thời gian tham gia BHXH tự nguyện thực tế của mỗi người nhưng không quá 10 năm (120 tháng).

Cũng từ ngày 01/01/2018, Luật BHXH quy định cách tính lương hưu mới, theo đó, tỷ lệ % mức hưởng lương hưu hàng tháng của người lao động đủ điều kiện quy định tại Điều 54 của Luật này được điều chỉnh theo một lộ trình nhất định. Đối với lao động nam cứ 16 năm đóng BHXH thì tỷ lệ hưởng lương hưu tính bằng 45% nếu nghỉ hưu vào năm 2018, nghỉ hưu vào năm 2019 là 17 năm, năm 2020 là 18 năm, năm 2021 là 19 năm, năm 2022 trở đi là 20 năm đóng BHXH được tính bằng 45%; lao động nữ từ năm 2018 trở đi là 15 năm đóng BHXH tính bằng 45%. Sau đó cứ thêm mỗi năm đóng BHXH được tính thêm 2% (cho cả nam và nữ); mức tối đa bằng 75%. Theo quy định mới này, để đạt tỷ lệ tối đa mức hưởng lương hưu 75%, lao động nữ phải đóng BHXH đủ 30 năm; lao động nam phải đóng BHXH đủ 31 năm nếu nghỉ hưu vào năm 2018, đóng BHXH đủ 32 năm nếu nghỉ hưu vào năm 2019, đóng BHXH đủ 33 năm nếu nghỉ hưu vào năm 2020, đóng BHXH đủ 34 năm nếu nghỉ hưu vào năm 2021 và đóng BHXH đủ 35 năm nếu nghỉ hưu từ năm 2022 trở đi. Đối với người nghỉ hưu trước tuổi theo quy định tại Điều 55 Luật BHXH, cứ mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi thì trừ đi 2% tỷ lệ % mức hưởng lương hưu.

Một nội dung được coi là bước đột phá trong thực hiện chính sách BHXH đó là hình sự hóa hành vi gian lận, trục lợi quỹ BHXH, BHYT; trốn đóng BHXH, BHYT theo quy định tại các Điều 214, Điều 215, Điều 216 Bộ Luật hình sự số 100/2015/QH13.

Theo Nghị quyết số 49/2017/QH14 của Quốc hội khóa XIV về dự toán ngân sách Nhà nước năm 2018, đồng ý điều chỉnh mức lương cơ sở từ 1,3 triệu đồng/tháng lên 1,39 triệu đồng/tháng, điều chỉnh lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp hàng tháng theo quy định (đối tượng do NSNN bảo đảm) và trợ cấp ưu đãi người có công tăng bằng mức tăng lương cơ sở. Thời điểm thực hiện điều chỉnh mức lương cơ sở từ ngày 1/7/2018.