Bộ Luật Hình sự số 100/2015/QH13 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 27/11/2015 gồm 26 chương, 426 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016. Trong Bộ Luật Hình sự này, lần đầu tiên các hành vi vi phạm trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BH thất nghiệp đã được đưa vào phạm vi chịu trách nhiệm hình sự. Cụ thể, Điều 214 - Tội gian lận BHXH, BH thất nghiệp; Điều 215 - Tội gian lận BHYT và Điều 216 - Tội trốn đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho người lao động. Các điều này thuộc Chương XVIII - Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, Mục B - Các tội phạm trong lĩnh vực thuế, tài chính, ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm.

Theo đó, Điều 214 về Tội gian lận BHXH, BH thất nghiệp quy định: cá nhân thực hiện các hành vi chiếm đoạt tiền BHXH, BH thất nghiệp, hoặc gây thiệt hại từ 10 triệu đồng đến 500 triệu đồng mà không thuộc trường hợp quy định tại một trong các Điều 174 (Lừa đảo chiếm đoạt tài sản), 353 (Tham ô tài sản) và 355 (Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản) của Bộ luật này, thì bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 200 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 10 năm. Các hành vi nói trên bao gồm: lập hồ sơ giả hoặc làm sai lệch nội dung hồ sơ BHXH, hồ sơ BH thất nghiệp lừa dối cơ quan BHXH; dùng hồ sơ giả hoặc hồ sơ đã bị làm sai lệch nội dung lừa dối cơ quan BHXH hưởng các chế độ BHXH, BH thất nghiệp.

Điều 215 về Tội gian lận BHYT quy định: các hành vi chiếm đoạt tiền BHYT, hoặc gây thiệt hại từ 20 triệu đồng đến 500 triệu đồng mà không thuộc trường hợp quy định tại một trong các điều 174, 353 và 355 (nêu trên) Bộ luật này, thì bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 200 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 10 năm. Các hành vi gian lận BHYT được xác định là: lập hồ sơ bệnh án, kê đơn thuốc khống hoặc kê tăng số lượng hoặc thêm loại thuốc, vật tư y tế, dịch vụ kỹ thuật, chi phí giường bệnh và các chi phí khác mà thực tế người bệnh không sử dụng; giả mạo hồ sơ, thẻ BHYT hoặc sử dụng thẻ BHYT được cấp khống, thẻ BHYT giả, thẻ đã bị thu hồi, thẻ bị sửa chữa, thẻ BHYT của người khác trong KCB hưởng chế độ BHYT trái quy định.

Điều 216 về Tội trốn đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho người lao động cũng gồm 03 khoản, quy định các mức phạt khác nhau theo mức độ vi phạm. Cụ thể, phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 200 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm, hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm đối với người có nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho người lao động mà gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để không đóng hoặc không đóng đầy đủ theo quy định từ 06 tháng trở lên với số tiền từ 50 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng (hoặc trốn đóng bảo hiểm cho từ 10 người đến dưới 50 người lao động), đồng thời đã bị xử phạt vi phạm hành chính về các hành vi này mà còn vi phạm.

Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 200 triệu đồng đến 500 triệu đồng, hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm: phạm tội 02 lần trở lên; trốn đóng bảo hiểm từ 300 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng; trốn đóng bảo hiểm cho từ 50 người đến dưới 200 người; không đóng số tiền bảo hiểm đã thu hoặc đã khấu trừ của người lao động (từ 50 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng, hoặc của 10 đến dưới 50 người lao động từ 6 tháng trở lên và vẫn tái phạm sau khi đã xử phạt vi phạm hành chính).

Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 500 triệu đồng đến 1 tỷ đồng hoặc bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm: trốn đóng bảo hiểm 1 tỷ đồng trở lên; trốn đóng bảo hiểm cho 200 người trở lên; không đóng số tiền bảo hiểm đã thu hoặc đã khấu trừ của người lao động (số tiền từ 300 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng, hoặc của từ 50 người đến dưới 200 người).

Điều 216 cũng quy định người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 100 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Trong 03 tội danh này, Bộ Luật Hình sự cũng quy định đối tượng pháp nhân phải chịu trách nhiệm hình sự trong Điều 216 về Tội trốn đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho người lao động. Theo đó, pháp nhân phạm tội quy định tại Điều 216 thì bị phạt như sau: phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tiền từ 200 triệu đồng đến 500 triệu đồng; phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này, thì bị phạt tiền từ 500 triệu đồng đến 1 tỷ đồng; phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều này, thì bị phạt tiền từ 1 tỷ đồng đến 3 tỷ đồng.