Báo cáo tình hình vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, Trưởng Ban Pháp chế, BHXH Việt Nam Phan Văn Mến cho biết, trong những năm gần đây, các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT đang gia tăng với tính chất ngày càng phức tạp, cùng nhiều hình thức vi phạm đa dạng, tinh vi, xảy ra trong quá trình thu, chi, giải quyết chính sách và quản lý quỹ BHXH, BHYT. Các hành vi vi phạm này không chỉ gây thiệt hại đến quỹ BHXH, BHYT, mà còn đặc biệt ảnh hưởng tới những quyền quyền lợi thiết yếu của NLĐ. Theo thống kê của BHXH Việt Nam, tính từ năm 2007 đến hết năm 2013, số nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp luôn tăng cao. Cụ thể, năm 2007 số nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp là 1.734 tỷ đồng; đến hết năm 2013 tổng số nợ là trên 6,4 nghìn tỷ đồng (trong đó, nợ BHXH bắt buộc trên 4,7 nghìn tỷ đồng, chiếm 4,34% tổng số phải thu); tính đến 31/08/2014, tổng số nợ là trên 11,5 nghìn tỷ đồng. Số nợ tăng cao, làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới quyền lợi của NLĐ, dẫn đến tình trạng NLĐ khiếu nại, tố cáo, thậm chí có nơi còn tổ chức đình công, ảnh hướng đến trật tự an toàn xã hội.

Mặt khác, theo thống kê của Bộ LĐ-TB&XH, hiện nay số đối tượng có quan hệ lao động thuộc diện tham gia BHXH, BHYT, BH thất nghiệp bắt buộc là 16 triệu người nhưng mới có gần 11 triệu lao động tham gia BHXH bắt buộc, còn khoảng 05 triệu lao động chưa được tham gia BHXH, BHYT. Điều này cũng đồng nghĩa với việc quỹ BHXH, BHYT sẽ không thu được khoảng 56.000 tỷ đồng/năm, làm cho trên 05 triệu người mất quyền được đảm bảo các chế độ an sinh xã hội cơ bản. Theo báo cáo của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, thì hiện có trên 300.000 đơn vị, DN đang hoạt động, nhưng chi có 150.000 đơn vị, DN đăng ký ttham gia BHXH. Như vậy, đã có đến 50% số đơn vị, DN trốn đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho NLĐ.

Trưởng Ban Pháp chế, BHXH Việt Nam Phan Văn Mến cũng cho biết, căn cứ vào thực tế vi phạm, có thể chia những vi phạm về BHXH, BHYT thành 03 nhóm chính, bao gồm: Nhóm hành vi vi phạm nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT (Người sử dụng lao động (NSDLĐ) không tham gia BHXH, BHYT cho NLĐ; không đóng đủ số lao động và số tiền phải tham gia BHXH, BHYT; NSDLĐ đã khấu trừ tiền đóng BHXH, BHYT vào lương của NLĐ nhưng chiếm dụng và không nộp cho cơ quan BHXH;…); Nhóm hành vi vi phạm quyền thụ hưởng các chế độ BHXH, BHYT (gian lận BHXH, tổ chức gian lận và tạo điều kiện cho người khác gian lận BHXH); Nhóm hành vi vi phạm liên quan đến việc quản lý và thực hiện BHXH, BHYT (thông đồng với cơ sở KCB để trục lợi; giải quyết hưởng BHXH không có sổ BHXH;…).

Trên thực tế, để khắc phục tình trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH, BHYT, Ngành BHXH đã áp dụng triệt để và đồng bộ nhiều giải pháp. Tuy nhiên, chế tài xử phạt về vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH, BHYT còn thiếu tính răn đe, nên chưa phát huy được hiệu quả. Thậm chí, theo đánh giá của Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam Mai Đức Chính, do hạn chế trong chế tài xử phạt vi phạm thuộc lĩnh vực này đã tạo ra hiệu ứng "nhờn Luật" tại các DN, đơn vị. Cụ thể, NSDLĐ không đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho NLĐ thuộc diện tham gia bắt buộc, chỉ bị quy mức xử phạt tối đa 75 triệu đồng, thì một DN có thể lựa chọn không đóng, trốn đóng, và chiếm dụng vốn từ chính nguồn tiền trích đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho NLĐ của DN mình làm chi phí quay vòng sản xuất kinh doanh- khi tình hình kinh tế khó khăn; nên đương nhiên các DN khác cũng không bỏ lỡ cơ hội lựa chọn phương thức tương tự.

Tại hội thảo, các đại biểu đều thống nhất, nếu chỉ sử dụng các biện pháp thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi vi phạm nghĩa vụ đóng BHXH, sẽ không hạn chế được tình trạng nợ đọng BHXH kéo dài và ngày càng gia tăng trong nhiều năm nay. Do đó, việc bổ sung tội danh về BHXH, BHYT vào Bộ Luật Hình sự (sửa đổi) là biện pháp mạnh, mang tính răn đe nhằm thay đổi nhận thức và hành vi của đối tượng. Các đại biểu cũng cho rằng, khi đưa tội danh này vào Bộ Luật Hình sự, sẽ không chặn đứng được tình trạng vi phạm chính sách BHXH, BHYT, nhưng chắc chắn sẽ từng bước hạn chế tình trạng này.

Các ý kiến thảo luận, góp ý của các đại biểu tại hội thảo, đã góp phần khái quát, và làm rõ được các tội danh, cùng hành vi phạm tội; khung hình phạt, cũng như các tình tiết định khung tăng nặng, giảm nhẹ của tội phạm vi phạm nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT bị xử lý hình sự, được BHXH Việt Nam lấy ý kiến dự thảo, kiến nghị cơ quan chức năng đề xuất bổ sung vào Bộ Luật Hình sự (sửa đổi).

 

Ông Đỗ Văn Sinh, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam phát biểu tại Hội thảo
 

Phát biểu tại hội thảo, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Đỗ Văn Sinh nhấn mạnh, đây là cuộc hội thảo có ý nghĩa lớn trong việc thực hiện 02 chính sách an sinh xã hội của Nhà nước, với mục tiêu nhằm đảm bảo quyền lợi cho NLĐ và nhân dân khi tham gia BHXH, BHYT. Cơ quan BHXH Việt Nam tiếp thu và ghi nhận toàn bộ các ý kiến thảo luận, góp ý của các nhà khoa học, đại diện các Bộ ngành tại hội thảo lần này. Đồng thời, Phó Tổng Giám đốc khẳng định, hội thảo đã làm rõ sự cần thiết phải đưa 04 tội danh vi phạm nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT vào Bộ Luật Hình sự (sửa đổi); BHXH Việt Nam sẽ tiến hành rà soát 02 nhóm hành vi vi phạm còn lại (Nhóm hành vi vi phạm quyền thụ hưởng các chế độ BHXH, BHYT và Nhóm hành vi vi phạm liên quan đến việc quản lý và thực hiện BHXH, BHYT), đã được được điều chỉnh trong các Luật chưa, để từ đó tiếp tục hoàn thiện và chỉnh sửa báo cáo này. Trong thời gian tới, BHXH Việt Nam sẽ phối hợp với Ban soạn thảo, Tổ biên tập Bộ Luật Hình sự (sửa đổi) tổ chức các hội thảo chuyên sâu nhằm tiếp tục củng cố và làm rõ các tội danh về BHXH, BHYT dự kiến được quy định trong Bộ Luật Hình sự (sửa đổi) lần này./.