Quỹ BH thất nghiệp thực sự ý nghĩa với những NLĐ gặp khó khăn, mất việc làm, nhất là trong thời gian diễn ra đại dịch Covid-19. Đồng thời, quỹ này còn đóng vai trò quan trọng trong giảm thiểu rủi ro và điều tiết thị trường lao động.

Giảm rủi ro cho NLĐ

Theo ông Lê Văn Thanh- Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH, sau 11 năm thực hiện chính sách BH thất nghiệp, đến nay, cả nước đã có trên 13 triệu người tham gia BH thất nghiệp, chiếm 27,4% lực lượng lao động trong độ tuổi. Dễ nhận thấy, chính sách BH thất nghiệp đã thực hiện tốt vai trò là điểm tựa cho NLĐ thất nghiệp, với trên 5,2 triệu lượt người đã được hưởng trợ cấp từ nguồn quỹ này, trong đó 97% số người hưởng trợ cấp thất nghiệp được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; số người được hỗ trợ học nghề có xu hướng tăng năm sau cao hơn năm trước (đã có 230.000 người được hỗ trợ học nghề)…

NLĐ làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp

Trong khi đó, ông Vũ Trọng Bình- Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ LĐ-TB&XH) nhận định, thời gian qua, chính sách BH thất nghiệp đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Khi xảy ra đại dịch Covid-19, thị trường lao động biến động mạnh với những rủi ro đột biến, chính sách BH thất nghiệp đã đóng vai trò nổi bật trong việc hỗ trợ NLĐ bị mất việc làm ổn định cuộc sống trước mắt.

Cụ thể như trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, mọi người dân đều phải hạn chế ra đường. Tuy nhiên, hệ thống cơ quan thực hiện chính sách BH thất nghiệp, nhất là ở những tỉnh, thành lớn và tập trung nhiều NLĐ như: Hà Nội, TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương… vẫn có hàng trăm nghìn người thất nghiệp đến đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp và tìm việc làm mới. Các cán bộ tiếp nhận giải quyết chính sách này phải rất nỗ lực làm việc để giải quyết quyền lợi cho NLĐ…

Số liệu thống kê cho thấy, tính đến ngày 30/5, quỹ BH thất nghiệp đã chi trả trực tiếp hơn 4.000 tỷ đồng cho NLĐ; dự kiến đến hết năm 2020 có thể sẽ có hơn chục nghìn tỷ đồng hỗ trợ cho NLĐ. Bên cạnh đó, còn có hàng triệu NLĐ được tư vấn, giới thiệu việc làm để quay trở lại thị trường lao động. “Có thể thấy, vai trò của quỹ BH thất nghiệp ở tất cả các nước trên thế giới, cả về mặt lý luận và thực tiễn, đều đã khẳng định rõ không chỉ chi trả, chia sẻ rủi ro, mà quan trọng hơn là còn phải hỗ trợ NLĐ thất nghiệp quay trở lại thị trường lao động. Hơn 10 năm qua, chính sách BH thất nghiệp của chúng ta đã làm tốt việc chi trả, hỗ trợ NLĐ quay trở lại thị trường lao động, nhưng để đáp ứng được yêu cầu đề ra vẫn còn nhiều việc phải làm”- ông Bình cho biết.

Cũng theo đại diện Cục Việc làm, bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện chính sách BH thất nghiệp còn bộc lộ nhiều hạn chế. Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách BHXH đã chỉ rõ, chính sách BH thất nghiệp chưa thực sự gắn với thị trường lao động, mới tập trung nhiều cho khu vực lao động chính thức, chưa có chính sách phù hợp cho khu vực phi chính thức; còn nặng về giải quyết trợ cấp thất nghiệp, chưa chú ý thỏa đáng đến các giải pháp phòng ngừa theo thông lệ quốc tế.

Ngoài ra, cơ chế quản lý, cơ chế tài chính và tổ chức bộ máy thực hiện chính sách BH thất nghiệp còn nhiều điểm bất cập, như: Phần mềm giải quyết hưởng BH thất nghiệp, kết nối dữ liệu, chia sẻ thông tin liên ngành, cải cách TTHC, tuyên truyền, kiểm soát trục lợi BH thất nghiệp… chưa được liên thông, đảm bảo chặt chẽ.

Công cụ quản trị thị trường lao động

Để chính sách BH thất nghiệp thực sự trở thành công cụ quản trị thị trường lao động, thời gian tới, Bộ LĐ-TB&XH cho biết sẽ nghiên cứu, xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung Luật Việc làm, trong đó có các nội dung về BH thất nghiệp. Bên cạnh đó, cần đánh giá lại năng lực và hiệu quả hoạt động cũng như vai trò của hệ thống các Trung tâm DVVL nhằm nâng cao vai trò đối với việc thực hiện BH thất nghiệp nói riêng và việc phát triển kinh tế-xã hội tại địa phương nói chung.

“Việc xây dựng Đề án nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị thực hiện chính sách BH thất nghiệp là cơ hội để đánh giá lại hiện trạng tổ chức thực hiện, những khó khăn, vướng mắc. Trên cơ sở đó, đưa ra các giải pháp và đề xuất các cấp có thẩm quyền để hoàn thiện hơn nữa các quy định của pháp luật cũng như tổ chức thực hiện BH thất nghiệp”- Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Lê Văn Thanh khẳng định.

Trong khi đó, theo ông Trần Tuấn Tú- Trưởng phòng BH thất nghiệp (Cục Việc làm), Đề án nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị thực hiện chính sách BH thất nghiệp sẽ tập trung về tổ chức bộ máy và nhân sự, cơ chế tài chính đảm bảo tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu lực, hiệu quả, để chính sách BH thất nghiệp thực sự trở thành công cụ quản trị thị trường lao động. Bên cạnh đó, cần xây dựng hệ thống Trung tâm DVVL đồng bộ, hiện đại để phục vụ thực hiện tốt chính sách BH thất nghiệp, đáp ứng được sự phát triển của thị trường lao động.

Ông Trần Tuấn Tú cũng chia sẻ thêm, Đề án nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị thực hiện chính sách BH thất nghiệp đã đặt ra các mục tiêu rất cụ thể như: Đến năm 2025 phấn đấu đạt khoảng 35% lực lượng lao động tham gia BH thất nghiệp; 100% người thất nghiệp được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí khi có nhu cầu; 15% người nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp được hỗ trợ đào tạo; hoàn tất việc kết nối, chia sẻ, liên thông dữ liệu về BH thất nghiệp giữa cơ quan LĐ-TB&XH và cơ quan BHXH; 100% nhân sự thực hiện BH thất nghiệp tại các Trung tâm DVVL được đào tạo, được cấp chứng chỉ nghiệp vụ và bồi dưỡng chuyên sâu; chỉ số đánh giá mức độ hài lòng của người tham gia BH thất nghiệp đạt 85%…

Đến năm 2030 phấn đạt khoảng 45% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BH thất nghiệp; 20% người nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp được hỗ trợ đào tạo; hoàn tất việc kết nối, chia sẻ, liên thông dữ liệu giữa các cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư, tài chính, thuế, lao động để nâng cao hiệu quả quản lý và thực thi chính sách BH thất nghiệp; 100% Trung tâm DVVL đạt tiêu chuẩn và được hiện đại hóa; chỉ số đánh giá mức độ hài lòng của người tham gia BH thất nghiệp đạt 90%. Đến năm 2045 phấn đấu đạt khoảng 55% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BH thất nghiệp; 30% người nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp được hỗ trợ đào tạo; chỉ số đánh giá mức độ hài lòng của người tham gia BH thất nghiệp đạt 95%.

Nhìn lại 10 năm qua cho thấy, nền kinh tế Việt Nam đã và đang phát triển rất mạnh mẽ, mở cửa và hội nhập với thế giới. Vì thế, chính sách BH thất nghiệp hiện hành không còn đáp ứng được yêu cầu, quy mô của nền kinh tế, đòi hỏi cần phải thiết kế lại đảm bảo phù hợp với nhu cầu thực tế, nhất là để quản trị hiệu quả quỹ BH thất nghiệp. “Qua đánh giá của chúng tôi, địa bàn nào công nghiệp hóa càng mạnh, thị trường lao động càng phát triển thì vai trò của quỹ BH thất nghiệp càng lớn. Thất nghiệp cũng là một trong những rủi ro của quá trình công nghiệp hóa và quỹ BH thất nghiệp sẽ giúp ổn định, phát triển thị trường lao động, là công cụ của Nhà nước để quản trị thị trường lao động. Việc cải cách, đổi mới chính sách BH thất nghiệp chính là thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về quản trị thị trường lao động thích ứng với thông lệ thế giới và đòi hỏi của thực tiễn hiện nay”- ông Vũ Trọng Bình chia sẻ.