Thời gian qua, có rất nhiều ý kiến tranh cãi xung quanh vấn đề ai phải chịu trách nhiệm cho sự trỗi dậy tàn bạo của lực lượng Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. Tạp chí Diplomat mới có bài viết nhận định chính phương Tây và các đồng minh trong khu vực là những tác nhân hình thành nên một IS khát máu. Xin giới thiệu lược trích bài viết đăng trên Diplomat.

Lịch sử đã minh chứng điều này qua sự ủng hộ của Anh, Mỹ khi tiến hành xâm lược Iraq vào năm 2003. Sau khi lật đổ chính quyền tổng thống khi đó là Saddam Hussein, Iraq rơi vào bất ổn triền miên. Hơn thế, quốc gia Trung Đông trở thành thiên đường trú ẩn an toàn và là nơi tuyển dụng cho các chi nhánh của al-Qaeda. Chi nhánh al-Qaeda tại Iraq (AQI), tiền thân của IS hiện nay đã tiến hành các cuộc tấn công tàn bạo nhằm vào thường dân và nhà thờ Hồi giáo dòng Shiite với mưu đồ khơi lên một cuộc xung đột giáo phái rộng lớn hơn ở quy mô toàn khu vực.

Trường hợp Syria thậm chí còn bi kịch hơn. Năm 2011, chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad đối mặt với làn sóng Mùa xuân Ảrập. Phong trào phản đối dân sự bình thường đã nhanh chóng biến thành một cuộc nổi dậy vũ trang chống lại chính phủ kéo dài 3 năm nay. Tại sao lại có sự biến chuyển này? Trong giai đoạn đầu cuộc xung đột tại Syria, Saudi Arabia, Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ đã tài trợ cho các nhóm cực đoan, trong đó có Jabhat al-Nusra, chi nhánh của al-Qaeda tại Syria. Những quốc gia trên xem đây là cơ hội để gây bất ổn cho Chính phủ Syria, đồng minh chủ chốt của Iran và Hezbollah-kẻ thù địa chính trị của họ. Jabhat al-Nusra nhanh chóng trở thành một trong những nhóm phiến quân chống lại Chính phủ Syria điên cuồng nhất. Khi tổ chức Nhà nước Hồi giáo Iraq và Syria (ISIS, tiền thân của IS hiện nay) giao tranh với Jabhat al-Nusra vì những vấn đề giáo lý, nhiều thành viên Jabhat al-Nusra cũng chạy sang hàng ngũ của ISIS. Đã có một sự chảy máu nguồn tài trợ và vũ khí giữa các nhóm nổi dậy ở Syria được Saudi Arabia, Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ hỗ trợ.

Sự can dự của Mỹ trong cuộc xung đột Syria cũng là điều đáng nói. Ngay từ khi cuộc nội chiến bắt đầu, chính quyền ông Obama đã nói thẳng ra rằng cần phải xóa sổ chế độ Assad. Mỹ đã cung cấp viện trợ phi sát thương cho quân nổi dậy Syria và ngấm ngầm trang bị vũ khí cho họ. Thậm chí, Mỹ còn thành lập và vận hành một trại huấn luyện cho phiến quân ở miền Bắc Jordan.

Khi chính quyền ông Obama yêu cầu Quốc hội Mỹ phê chuẩn khoản chi 500 triệu USD để đào tạo và trang bị cho các nhóm nổi dậy ôn hòa ở Syria, Lầu Năm Góc đã gặp khó khăn trong việc tìm kiếm các chiến binh ôn hòa để đào tạo và trang bị vũ khí. Nói cách khác, cái mà Mỹ gọi là lực lượng nổi dậy ôn hòa ấy không tồn tại trên thực tế ở Syria. Với chiến thắng của ISIS tại Iraq, chiến lược thúc đẩy ngọn lửa chiến tranh ở Syria mà không cho phép bên nào giành chiến thắng của Mỹ cuối cùng cũng đã bộc lộ những mâu thuẫn vốn có của nó.

Mỹ và các đồng minh đã châm ngòi tình trạng bất ổn ở Iraq và Syria, cũng như tạo nơi trú ẩn an toàn cho những kẻ cực đoan mà trước đó không tồn tại. Đồng minh của Mỹ đã cung cấp các hỗ trợ vật chất cho phép ISIS (sau này đổi tên thành IS) và các nhóm cực đoan khác trở thành mối đe dọa với toàn bộ khu vực.